FactNameh | فکت‌نامه

❌ ادعای شاخ‌دار تبخیر آب و انتقال آن به زاگرس برای بارش باران 🔹ویدیویی از فردی به نام «همایون ویستامهر» منتشر شده که مدعیست برای رفع مشکل کاهش بارندگی می‌توان «آب خلیج فارس را برداشت و به بخار تبدیل کرد و سپس با هدایت این بخار به ارتفاعات، شرایط برای بارورسازی و ایجاد بارش فراهم شود.» 🔹این ادعا، نه معقول است و نه امکان‌پذیر؛ بلکه ادعایی شاخ‌دار است. 🔹برای جبران کاهش تنها ۷۵ میلی‌متری بارش در تنها ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع (۶ درصد مساحت ایران) به انرژی حدود ۵۶۰۰ تراوات ساعت و توان یکنواخت مورد نیاز در طول سال معادل ۶۵۰ هزار مگاوات نیاز است؛ یعنی ۱۶ برابر توان متوسط تولید کل صنعت برق کشور و ۳ درصد توان مصرفی کل جهان. 🔹تازه این در شرایطی است که در این بررسی، از اثرات محیطی، شوری، خوردگی و مقدار گازهای گلخانه‌ای تولیدی را صرفنظر کردیم و از همه مهمتر، در نظر نگرفتیم که بعد از اینکه بخار را در محیط آزاد کردیم، «باد آن را با خود خواهد برد». 🔹در نتیجه فکت‌نامه به ادعای «همایون ویستامهر» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره تاثیر دعا بر بهبود عملکرد سیستم ایمنی 🔹فردی به نام مزدافر مومنی در ویدیویی در اینستاگرام ادعا کرده که ۱۰ دقیقه «تمرین ذهنی/شکرگزاری» روزانه، سیستم ایمنی بدن را «۵۰ درصد قوی‌تر» می‌کند. 🔹او همچنین در ویدیوی دیگری می‌گوید تمام بیماری‌ها، از سرماخوردگی ساده تا سرطان مرحله چهار، ناشی از «عملکرد غیرطبیعی سیستم ایمنی» و «التهاب» هستند که این التهاب ابتدا «ذهنی» است و سپس «فیزیولوژیک» می‌شود. 🔹این ادعاها نادرست است و پشتوانه و پایه علمی ندارد. 🔹مومنی ادعای اثر دعا بر افزایش ایمنی را به مطالعه‌ای ارجاع می‌دهد که گفته «دکتر جو دیسپنزا در سال ۲۰۱۶ روی ۱۱۷ نفر» انجام داده است. 🔹مطابق این «تست» افراد تنها در چهار روز با «شکرگزاری» شاهد افزایش ۵۰ درصدی «IgA» (ایمونوگلوبولین A؛ نوعی پادتن) و کاهش ۱۶.۵ درصدی کورتیزول بوده‌اند. 🔹مدرک تحصیلی جو دیسپنزا در رشته‌ی کایروپراکتیک است و پزشک نیست. 🔹مقاله علمی منتشرشده‌ای که به روش کامل با داده‌ها و داوری باشد، در پایگاه‌های علمی معتبر برای این تحقیق پیدا نشد؛ بنابراین، ارجاع به این مطالعه تأیید علمی محسوب نمی‌شود. 🔹بنا بر اطلاعات منتشرشده در آکادمی علوم نیویورک، ایمنی یک شبکه بسیار پیچیده است و افزایش موقت IgA در بزاق، لزوماً به معنای افزایش پایدار یا بالینی در «قدرت سیستم ایمنی» یا مقاومت بیشتر بدن در برابر عفونت‌ها نیست. 🔹این ادعا که «تمام بیماری‌ها» صرفاً به التهاب و سیستم ایمنی معیوب مرتبط هستند نیز فاقد پشتیبانی جامع علمی است. 🔹التهاب، یک پاسخ طبیعی دفاعی است و بیماری تنها زمانی ایجاد می‌شود که التهاب مزمن و کنترل‌نشده باشد و مکانیسم‌های محافظتی بدن ناکارآمد شوند. 🔹بسیاری از افراد شاخص التهابی بالا دارند اما دچار بیماری جدی نمی‌شوند. 🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعاها نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست اولین پخش اذان در نیویورک پس از انتخاب ممدانی به عنوان شهردار 🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که در پی انتخاب زهران ممدانی شهردار مسلمان نیویورک، مساجد این شهر برای اولین‌بار اذان صبح را پخش کرده‌اند. 🔹علاوه بر شبکه‌های اجتماعی، ویدیویی در خبرگزاری‌های داخل ایران منتشر شده که در آن ادعا می‌شود زنی شاهد پخش‌شدن اذان به افتخار ممدانی است. 🔹گزارشی مبنی بر اینکه بعد از انتخاب زهران ممدانی، صدای اذان صبح در نیویورک شنیده شده باشد، منتشر نشده است. 🔹اجازه پخش اذان از سال ۲۰۲۳ برای اذان ظهر جمعه و عصرهای ماه رمضان در نیویورک صادر شده است. 🔹ویدیوها حاوی تصاویری از برج امپایر استیت هستند. ساعت اذان صبح به وقت نیویورک با ساعت خاموشی نور این برج همخوانی ندارد. ضمن اینکه صدای همین اذان روی چند ویدیوی دیگر هم شنیده می‌شود. 🔹تنها مسجدی که دارای مناره است و می‌تواند اذان پخش کند، در منهتن حدود ۷ کیلومتر با امپایر استیت فاصله دارد. 🔹ویدیوی زنی که در فضای عمومی صدای اذان را می‌شنود نیز مربوط به کشور تایوان و ماه سپتامبر است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعاها نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست تورم ۱۷۱ درصدی در دولت پزشکیان 🔹تجارت‌نیوز در گزارشی نوشت در ۱۵ ماه نخست دولت مسعود پزشکیان، تورم کالاهای خوراکی ۱۷۱ درصد، غیرخوراکی و خدمات ۱۵۱ درصد و شاخص کل تورم ۱۵۸ درصد بوده است. 🔹این گزارش در کانال‌های تلگرامی و دیگر وب‌سایت‌های خبری بارها بازنشر شده است. 🔹طبق داده‌های رسمی مرکز آمار ایران، شاخص کل در تیرماه ۱۴۰۳ رقم ۲۵۵.۲ بود که در آخرین گزارش این مرکز مربوط به مهر ۱۴۰۴ به ۴۰۳.۸ رسیده که به معنای افزایش ۵۸.۲ درصدی است. 🔹شاخص گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» در این دوره زمانی ۱۵ ماهه از ۲۹۰.۵ به ۴۹۷.۶ افزایش یافته که از افزایش ۷۱.۳ درصدی این شاخص حکایت می‌کند. 🔹همچنین شاخص گروه «غیرخوراکی‌ها و خدمات» از ۲۴۰.۴ در تیر پارسال با ۵۱.۷ درصد افزایش به رقم ۳۶۴.۶ در مهر امسال رسید. 🔹محاسبات تجارت‌نیوز نادرست بوده و نرخ‌های اعلام‌شده به عنوان تورم تجمعی ۱۵ ماهه نخست دولت چهاردهم، فاصله بسیاری با واقعیت دارند. 🔹با این حساب فکت‌نامه به اعداد و ارقام مندرج در گزارش وب‌سایت تجارت‌نیوز و اینفوگرافی ضمیمه‌شده به این گزارش، نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست ممنوعیت قربانی کردن برای حجاج در عربستان سعودی و جایگزینی آن با کاشت درخت 🔹برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی ادعا کرده‌اند عربستان سعودی قربانی کردن حیوانات برای حجاج را «ممنوع» کرده و «کاشت درخت» را جایگزین آن کرده است. 🔹گفته شده این اقدام برای بهبود سلامت محیط‌زیست، جلوگیری از شیوع بیماری‌ها و ترویج مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی تحت طرح‌های «Saudi Green» و «Middle East Green» صورت می‌گیرد. 🔹این ادعاها نادرست است. هیچ منبع معتبری از سوی دولت عربستان یا مرجع فقهی، ممنوعیت قربانی یا جایگزینی آن با کاشت درخت را تأیید نکرده است. 🔹این طرح‌ها پروژه‌های بزرگ محیط زیستی و جنگل‌کاری هستند که به سیاست‌های کلی عربستان مربوط می‌شوند، نه حذف یا تغییر مناسک دینی. 🔹دولت عربستان همزمان در حال برنامه‌ریزی و سازماندهی مراسم قربانی کردن از طریق سامانه‌های دیجیتال (مانند خرید آنلاین، ذبح و توزیع گوشت) است، نه حذف آن. 🔹ذبح (قربانی کردن) یکی از مناسک اصلی و واجب حج تمتع در اسلام است و هیچ سند شرعی یا اجرایی مشخصی برای جایگزینی آن با «کاشت درخت» وجود ندارد. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست مرگ زودهنگام در اثر مصرف ماهی تن، شیرگاو و قهوه 🔹ویدیویی در اینستاگرام ادعا می‌کند که مصرف ماهی تن، شیر گاو و قهوه تلخ کشنده است و می‌تواند باعث مرگ قبل از ۴۰ یا ۵۰ سالگی شود. 🔹تعداد زیادی ویدیو به زبان انگلیسی و با متن دقیقا مشابه در روزهای اخیر منتشر شده که گوینده‌های متفاوت دارند. 🔹اولین ویدیوی منتشرشده با این متن در صفحه‌ای انگلیسی مربوط به تبلیغ و فروش «شیلاجیت» گذاشته شده که در انتهای ویدیو، آن را به عنوان جایگزین این مواد غذایی معرفی می‌کند. 🔹از افرادی که در ویدیوها صحبت می‌کنند هیچ سابقه‌ای پیدا نشد و به نظر می‌رسد با توجه به متن مشابه، ویدیوها تبلیغاتی و ساخت هوش مصنوعی باشد. 🔹ادعاهای مطرح‌شده در ویدیو درباره کشنده بودن ماهی تن، شیر گاو و قهوه نادرست است. 🔹مصرف روزانه و مداوم ماهی تن می‌تواند سطح جیوه را افزایش دهد، اما ماهی تن منبع خوبی از پروتئین و امگا-۳ است و مصرف متعادل آن می‌تواند خطر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد. 🔹هیچ مدرک علمی معتبری نشان نداده که شیر گاو باعث افزایش مخاط، بسته شدن مجاری بینی یا مشکلات تنفسی و گوارشی می‌شود. 🔹بر اساس تحقیقات معتبر، شیر و لبنیات منبع خوبی از کلسیم هستند و به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کنند. 🔹ادعای اینکه قهوه غدد آدرنال را تحت فشار دائمی قرار می‌دهد و ۲۴ ساعت در بدن می‌ماند، نادرست است. 🔹هیچ تحقیق علمی معتبری نشان نداده که مصرف متعادل قهوه کشنده است. 🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعاها نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره بارداری پس از ۳۵ سالگی 🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که بارداری پس از ۳۵ سالگی، نه یک ریسک، که فرصتی طلایی برای به دنیا آوردن کودکانی باهوش‌تر است. 🔹ادعا شده که کودکان مادران بالای ۳۵ سال از ضریب هوشی بالاتر، عملکرد تحصیلی متمایز، مهارت‌های زبانی پیشرفته‌تر و کاهش چشمگیر مشکلات رفتاری و ADHD برخوردارند. 🔹پژوهشی که در این ادعا به آن استناد شده، به آگاهی و موقعیت اجتماعی مادران بالای ۳۵ سال در بریتانیا اشاره دارد و به رابطه سن بارداری با مسائل شناختی کودک نمی‌پردازد. 🔹این مطالعه می‌گوید امروزه مادران مسن‌تر معمولاً تحصیل‌کرده‌تر، ثروتمندتر و در شرایط خانوادگی بهتری هستند و فرزندآوری‌شان برنامه‌ریزی‌شده‌تر است. 🔹این مطالعه همچنین، ارتباطی بین سن بارداری با ADHD و کاهش مشکلات رفتاری برقرار نمی‌کند. 🔹پژوهش‌ها می‌گویند بارداری دیرهنگام «نشانه» سلامت است، نه لزوما «علت» آن. 🔹با وجود پیشرفت‌های پزشکی، هیچ منبع علمی معتبری نگفته که بارداری بعد از ۳۵ سالگی دیگر خطری ندارد. 🔹برعکس، پزشکان تاکید می‌کنند زنانی که در این سن باردار می‌شوند باید بیشتر تحت نظر باشند. 🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 حجاب و اشعه چشم 🔹در قسمت ۲۴۲ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا به یک ادعای پربازدید شبکه‌های اجتماعی، مرتبط با حواشی پرونده پژمان جمشیدی پرداختیم. 🔹در ادامه، دو ادعایی را بررسی کردیم که سرپرست ستاد امر به معروف و نهی از منکر در مصاحبه اخیر خود بیان کرده بود؛ یکی درباره بودجه این ستاد و دیگری درباره تاثیر بی‌حجابی بر «اشعه چشم». 🔹تکرار ادعاهای شاخ‌دار درباره جرم میان‌ستاره‌ای 3i-Atlas و حساب و کتاب‌های نادرست درباره یارانه نان مهاجران افغانستانی در ایران، سوژه‌های دیگر این قسمت هستند. 🔹ادعای محسن بهمنی درباره اختراع یک پیشران جدید و ساخت خودروی پرنده در روزهای اخیر بسیار دست به دست شده است. در این اپیزود توضیح دادیم که چرا این ادعاها شاخ‌دار است. 🔹بعد از پرداختن به موضوعات متعدد در حوزه علم و شبه‌علم، این‌بار تحقیقات برندگان جوایز ایگ‌نوبل را مرور کردیم؛ پژوهش‌هایی که هم بامزه‌اند، هم نگاهی علمی و گاه موثر دارند. 🔹ادعای سعدی‌خوانی در کنگره آمریکا، عکس‌های منتسب به پروژه بلندپروازانه عربستان و رده‌بندی کشورها بر اساس میزان بیماری‌های روانی، سوژه‌های دیگر این قسمت پادکست هستند. 🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید. 📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در اپل پادکست بشنوید 👈 در اسپاتیفای بشنوید 00:00:47 مقدمه 00:03:01 ادعای خویشتنداری بیماران روانی و نقش پزشکی قانونی در پرونده تجاوز 00:10:48 ادعای نادرست سرپرست ستاد امر به معروف درباره بودجه این نهاد 00:15:44 ادعای نادرست درباره اشعه چشم و حجاب 00:25:21 تکرار ادعاهای شاخ‌دار درباره 3i Atlas و نزدیک‌شدن فضاپیما به زمین 00:29:07 ادعای نادرست درباره یارانه نان مهاجران افغانستانی 00:35:19 ادعای شاخ‌دار نسل جدید پیشران بر مبنای قانون سوم نیوتن 00:48:26 درباره جوایز ایگ‌نوبل ۲۰۲۵ چه می‌دانیم؟ 00:58:35 ویدیوی سعدی‌خوانی ربطی به این روزها و آمریکا ندارد 01:00:11 تصاویر نادرست از پروژه استادیوم نئوم در عربستان 01:02:00 ادعای نادرست درباره رتبه ایران از نظر تعداد بیماران روانی 01:03:31 کامنت‌ها 🌐 @Factnameh

🔹 راجی، «کشف حجاب» زنان و آنچه در سودان می‌گذرد 🔹محمدحسین راجی، مدیر اندیشکده سعدا، ادعا می‌کند «ریشه اتفاقات تلخ امروز در سودان، ماجرای کشف حجاب یک زن بود»؛ اما این ادعای او شاخ‌دار است. 🔹منظور راجی از «کشف حجاب یک زن»، ماجرای بازداشت «لبنی احمد الحسین»، روزنامه‌نگار سودانی، در سال ۲۰۰۹ به دلیل پوشیدن شلوار است. 🔹راجی آن حرکت مدنی را سرآغاز جنبش زنان می‌داند که به زعم او به سرنگونی عمر البشیر در ۲۰۱۹ و سپس جنگ داخلی کنونی در سودان انجامیده است. 🔹لبنی الحسین در سال ۲۰۰۹ و در زمان حکومت عمر البشیر، رئیس‌جمهوری اسلام‌گرای سودان، به دلیل پوشیدن شلوار، جریمه نقدی و سپس زندانی شد. 🔹او از پرداخت جریمه خودداری کرد و پرونده‌اش با پوشش گسترده رسانه‌ای و واکنش‌های داخلی و بین‌المللی همراه شد. 🔹در پی این اتفاق و بالا گرفتن اعتراض زنان به این مورد و موارد مشابه، سازمان «نه به سرکوب زنان» در سودان شکل گرفت که یکی از جریان‌های فعال در انقلاب سال ۲۰۱۹ سودان بود. 🔹عمر البشیر که خود در سال ۱۹۸۹ با کودتا به حکومت رسیده بود، در سال ۲۰۱۹ به دلیل متعدد مانند فساد گسترده، جدایی منطقه غنی سودان جنوبی، بحران اقتصادی (افزایش قیمت نان و سوخت در ۲۰۱۸) و تحریم‌های بین‌المللی در پی اعتراضات سراسری و فشار ارتش، با کودتا سرنگون شد. 🔹او تحت تعقیب دادگاه بین‌المللی کیفری (ICC) به اتهام جنایت جنگی و نسل‌کشی در دارفور بود. 🔹درگیری‌های خونین کنونی سودان که از ۲۰۲۳ بالا گرفته، نتیجه کشمکش بر سر قدرت میان ارتش سودان به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان و نیروهای شبه‌نظامی قدرتمند «نیروهای پشتیبانی سریع» (RSF) به فرماندهی ژنرال محمد حمدان دقلو (حِمیدتی) است. 🔹این دو متحد پیشین، قبلا در سال ۲۰۲۱ حکومت نظامی موقت که بعد از سرنگونی بشیر شکل گرفته بود را منحل کردند و حالا خودشان درگیر جنگ با یگدیگر شده‌اند. 🔹اختلاف اصلی آنها بر سر چگونگی ادغام نیروهای RSF در ارتش و فرماندهی نیروی جدید بود. 🔹نیروهای RSF ریشه در شبه‌نظامیان «جنجوید» دارند؛ گروهی که متهم به نسل‌کشی و پاک‌سازی قومی علیه جمعیت غیرعرب دارفور بود. 🔹از این رو به وضوح ادعای راجی و فروکاستن ریشه جنگ داخلی کنونی سودان، که دهه‌ها درگیر کودتاها، جنگ، استبداد، تجزیه داخلی، فساد و تحریم بوده، به «شلوار پوشیدن» یک زن یا مبارزات مدنی زنان، کاملاً بی‌اساس و تقلیل‌گرایانه است. 🔹به همین دلیل فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره توان بالای تولید واژگان در زبان فارسی در مقایسه با سایر زبان‌ها 🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که زبان فارسی توانایی تولید ۲۲۵ میلیون واژه را دارد و تعداد واژگان زبان فارسی از عربی، روسی، فرانسوی، انگلیسی و ترکی بیشتر است. 🔹این ادعا نادرست است. شمارش واژگان هیچ زبانی در عمل ممکن نیست و تنها می‌توان به تعداد مدخل‌های فرهنگ‌های لغت استناد کرد. 🔹استناد این ادعا به تحقیقی از دکتر محمود حسابی است. محمود حسابی فیزیکدان بود، نه زبان‌شناس. با وجود این، در تحقیقی که او درباره زبان‌شناسی منتشر کرده نیز چنین عددی نیامده است. 🔹برخلاف ادعای این پست‌ها، خط فارسی امروز برگرفته از الفبای عربی است، نه پهلوی. 🔹یونسکو هم چیزی به نام زبان کلاسیک مطرح نکرده است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🔹 درباره نقش رئیس بانک مرکزی در زیان انباشته بانک آینده چه می‌دانیم؟ 🔹یاشار سلطانی، فعال رسانه‌ای، می‌گوید زیان بانک آینده از ۱۳۹ هزار میلیارد تومان در ابتدای ریاست محمدرضا فرزین بر بانک مرکزی (دی ۱۴۰۱) به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. 🔹آمار رسمی نشان می‌دهد زیان انباشته بانک آینده تا آبان ۱۴۰۴ حدود ۵۵۰ هزار میلیارد تومان بوده است. 🔹طبق قانون، بانک مرکزی به طور عمومی، موظف به نظارت و حفظ سلامت شبکه بانکی است، اما این وظیفه در مورد بانک آینده به‌درستی انجام نشده است. 🔹بانک مرکزی از اواخر ۱۳۹۸ برنامه اصلاحی برای بانک آینده را شروع و برخی مدیران متخلف را به هیات انتظامی معرفی کرد. بنابراین مشکلات و زیان‌های سنگین بانک آینده پیش از دوره ریاست فرزین آغاز شده و ریشه‌ای تاریخی دارد. 🔹در نیمه دوم ۱۴۰۰، بانک مرکزی به‌دلیل تمرکز مالکیت، ۶۰ درصد سهام بانک آینده را از سهامدار عمده (علی انصاری) به وزارت اقتصاد منتقل کرد. 🔹این انتقال سهام با دعوای حقوقی میان سهامداران و بانک مرکزی روبه‌رو شد که در نهایت در مرداد ۱۴۰۲ رای نهایی به نفع بانک مرکزی صادر شد. 🔹پس از آن، دولت و وزارت اقتصاد اختیار انتصاب مدیران بانک آینده را به‌طور رسمی به دست آوردند. 🔹در شهریور ۱۴۰۴، فرشاد حیدری (معاون پیشین بانک مرکزی) به عنوان مدیرعامل جدید بانک آینده منصوب شد. 🔹با وجود تغییرات مدیریتی و نظارت دولت و بانک مرکزی، زیان و ناترازی بانک آینده ادامه یافت و حتی چند برابر شد. 🔹بنابراین، اعداد و ارقام یاشار سلطانی از زیان انباشته بانک آینده از ابتدای دوره فرزین تا آبان ۱۴۰۴ درست است اما تخلفات بانک آینده به دوره ریاست فرزین در بانک مرکزی محدود نمی‌شود و از این رو فکت‌نامه به این اظهارات نشان «نیمه‌درست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 حجاب و اشعه چشم 🔹در قسمت ۲۴۲ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا به یک ادعای پربازدید شبکه‌های اجتماعی، مرتبط با حواشی پرونده پژمان جمشیدی پرداختیم. 🔹در ادامه، دو ادعایی را بررسی کردیم که سرپرست ستاد امر به معروف و نهی از منکر در مصاحبه اخیر خود بیان کرده بود؛ یکی درباره بودجه این ستاد و دیگری درباره تاثیر بی‌حجابی بر «اشعه چشم». 🔹تکرار ادعاهای شاخ‌دار درباره جرم میان‌ستاره‌ای 3i-Atlas و حساب و کتاب‌های نادرست درباره یارانه نان مهاجران افغانستانی در ایران، سوژه‌های دیگر این قسمت هستند. 🔹ادعای محسن بهمنی درباره اختراع یک پیشران جدید و ساخت خودروی پرنده در روزهای اخیر بسیار دست به دست شده است. در این اپیزود توضیح دادیم که چرا این ادعاها شاخ‌دار است. 🔹بعد از پرداختن به موضوعات متعدد در حوزه علم و شبه‌علم، این‌بار تحقیقات برندگان جوایز ایگ‌نوبل را مرور کردیم؛ پژوهش‌هایی که هم بامزه‌اند، هم نگاهی علمی و گاه موثر دارند. 🔹ادعای سعدی‌خوانی در کنگره آمریکا، عکس‌های منتسب به پروژه بلندپروازانه عربستان و رده‌بندی کشورها بر اساس میزان بیماری‌های روانی، سوژه‌های دیگر این قسمت پادکست هستند. 🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید. 📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در اپل پادکست بشنوید 👈 در اسپاتیفای بشنوید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست سعید جلیلی درباره واردات ۱۱ میلیارد دلاری صیفی‌جات در روسیه 🔹سعید جلیلی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، می‌گوید: «ظرفیت واردات صیفی‌جات روسیه ۱۱ میلیارد دلار است.» 🔹او پیش‌تر در تیرماه ۱۴۰۳ نیز در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ همین ادعا را مطرح کرده بود. 🔹طبق داده‌های سایت WITS روسیه در سال ۲۰۲۱ مجموعا بیش از ۱۴.۴۸ میلیارد دلار محصولات کشاورزی وارد کرده است؛ اما این رقم شامل طیف گسترده‌ای از انواع محصولات کشاورزی مانند میوه، سبزی، غلات، چای، قهوه و غیره می‌شود. 🔹بر اساس داده‌های OEC، واردات سبزیجات روسیه در سال ۲۰۲۳ حدود ۸.۹۵ میلیارد دلار بوده است. 🔹گزارش مجله یوروفروت بر پایه آمار رسمی روس‌استات هم نشان می‌دهد واردات سالانه میوه روسیه حدود ۵ میلیارد دلار و سبزیجات ۱.۵ میلیارد دلار است. 🔹با توجه به اینکه صیفی‌جات فقط بخشی از سبزیجات هستند، ارزش واردات آن‌ها بسیار کمتر از ۱.۵ میلیارد دلار است. 🔹آمار سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد روسیه ۶.۱ میلیون تن میوه و ۱.۷ میلیون تن سبزی وارد کرده است. 🔹رقم ۱۱ میلیارد دلار برای واردات صیفی‌جات روسیه که جلیلی آن را مطرح کرده، با داده‌های واقعی ارزش بازار و میزان واردات روسیه تناسبی ندارد و «نادرست» است. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🔹 درباره مدت ساخت استادیوم آزادی چه می‌دانیم؟ 🔹احمد دنیامالی، وزیر ورزش، گفت: «اطلاعات مربوط به ساخت استادیوم آزادی در ۱۸ ماه اشتباه است» و مدعی شد که ساخت از ابتدا، ساده‌تر از نوسازی کامل است. 🔹بررسی گزارش‌ها نشان می‌دهد استادیوم آزادی نه در ۱۸ ماه بلکه طی ۳۱ ماه ساخته شده که البته همین زمان هم، کوتاه‌تر از پروژه‌های مشابه جهانی است. 🔹طبق اسناد موجود، قرارداد طراحی مجموعه آریامهر در سال ۱۳۴۷ با دفتر طراحی عبدالعزیز فرمانفرمائیان بسته شد. 🔹عملیات آماده‌سازی زمین در ۱۳۴۸ آغاز شد. طبق خبری در روزنامه اطلاعات، قرارداد با پیمانکار در ۲۵ اسفند ۱۳۴۷ مبادله و کار ساختمانی از فروردین ۱۳۴۸ شروع شد. 🔹استادیوم یکصدهزار نفری آریامهر در ۲۴ مهر ۱۳۵۰ همزمان با جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی افتتاح شد و در ۲۷ اسفند همان سال نخستین بازی رسمی (پرسپولیس–کروزیرو) در آن برگزار شد. 🔹در صورت درستی تاریخ اسفند ۱۳۴۷ برای شروع ساخت، مدت اجرای فاز اصلی حدود ۳۱ ماه (کمی بیش از ۲/۵ سال) بوده است. 🔹مجموعه ورزشی آریامهر (شامل ورزشگاه و تأسیسات جانبی) رسما در ۱۰ شهریور ۱۳۵۳ همزمان با بازی‌های آسیایی تهران افتتاح شد. 🔹بنابراین، ادعای دنیامالی که ساخت این استادیوم در ۱۸ ماه را «اشتباه» می‌خواند، از نظر تاریخی تا حدی درست است؛ اما باید در نظر داشت که این استادیوم در بازه‌ای کوتاه‌تر از نمونه‌های جهانی و به شکل بسیار فشرده ساخته شد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره یارانه نان مهاجران افغانستانی 🔹هادی کسایی‌زاده می‌گوید: «هزینه یارانه نان مهاجران افغان ۳۲ هزار میلیارد تومان است که با آن می‌توان بودجه پنج وزارتخانه را تامین کرد، ۱۱۰۰ اتوبوس نو خرید، ۱۰ هزار کلاس ساخت، ۶ بالگرد امدادی خرید.» 🔹صرف‌نظر از مواضع موافق یا مخالف حضور مهاجران افغانستانی در ایران، حساب و کتاب اعدادی که گفته شده، درست نیست. 🔹کل یارانه آرد و نان در سال ۱۴۰۴، مبلغ ۲۵۰ میلیارد تومان است که با احتساب نسبت جمعیتی مهاجران افغانستانی سهم آنها حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان می‌شود. 🔹مجموع بودجه پنج وزارتخانه دولتی که کمترین بودجه را در سال ۱۴۰۴ دارند ۳۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان است. این البته صرفا رقم اعتبارات ردیف‌های اصلی این وزارتخانه‌ها است. 🔹در حال حاضر شهرداری‌های برای خرید هر دستگاه اتوبوس حدود ۱۰ میلیارد تومان هزینه می‌کنند. یعنی هزینه خرید ۱۱۰۰ اتوبوس حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان است، نه ۳۲ هزار میلیارد تومان. 🔹با در نظر گرفتن ارقام اعلام‌شده از سوی سازمان نوسازی مدارس، هزینه ساخت ۱۰ هزار کلاس درس حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان است. 🔹با احتساب رقم قراردادهای پیشین ایران و روسیه، هزینه خرید ۶ بالگرد بزرگ تخصصی از روسیه حدود ۲۰۰ میلیون دلار می‌شود که با احتساب قیمت مرکز مبادله ارز و طلا معادل ۱۴ هزار میلیارد تومان است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت بیست و یکم - «نفت ایران و چین» 🔹با پول تخفیف نفت ایران به چین، چه کارهایی می‌توان کرد؟ 🔹در بیست و یکمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه، سراغ ماجرای عجیب فروش نفت ایران به چین رفته‌ایم و سعی کردیم تا حدی به این سوال، پاسخ بدهیم. 🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در سایت رادیو فردا بشنوید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره اشعه چشم و حجاب 🔹محمدحسین طاهری آکردی، سرپرست ستاد امر به معروف و نهی از منکر، در گفتگو با انصاف‌نیوز ادعا کرد که پزشکان تأثیر بی‌حجابی بر اشعه چشم را تأیید کرده‌اند. 🔹او منبع خود برای این ادعا را «دکتر هدایت صحرایی» عنوان کرد و گفت که او «پزشک برند» کشور است. 🔹هدایت صحرایی پزشک نیست. او در رسانه‌ها به عنوان مدیر مرکز تحقیقات علوم اعصاب دانشگاه علوم پزشکی بقیة‌الله معرفی شده، اما جستجو برای یافتن سوابق تحصیلی او نتیجه‌ای در پی ندارد. 🔹در عین حال بر اساس اطلاعات منتشرشده در وبسایت گوگل‌اسکولار، او در ۴۴ مقاله، نویسنده همکار بوده است. 🔹هدایت صحرایی و گروهی از نویسندگان دیگر در سال‌های اخیر چند مقاله و یک کتاب درباره «عفاف و حجاب از نگاه نوروبیولوژی» منتشر کردند. 🔹علاوه بر سوابق مبهم هدایت صحرایی، سایر نویسندگان این کتاب و مقالات نیز در رشته‌های غیرمرتبطی مانند علوم قرآنی یا تربیت‌بدنی هستند یا مانند صحرایی سابقه آکادمیک مبهمی دارند. 🔹بنابراین اعتبار علمی این آثار در زمینه نوروبیولوژی و عملکرد مغز، بسیار محدود و غیرمعتبر است. 🔹بنا بر ادعای صحرایی و همکاران، آمیگدالِ مردان از زنان بزرگ‌تر است و هنگام دیدن زن بی‌حجاب فعال می‌شود و اگر این تحریک پاسخ داده نشود، استرس شدیدی ایجاد کرده و عملکرد قشر پیش‌پیشانی (مسئول تصمیم‌گیری) را مختل می‌کند. 🔹بر همین اساس ادعا می‌شود که حجاب با کاهش محرک‌های دیداری جنسی، از استرس و اختلال فکری در مردان جلوگیری می‌کند. 🔹پژوهش‌ها نشان می‌دهد که آمیگدال در هیجان‌های جنسی نقش دارد، اما به‌تنهایی باعث استرس یا اختلال در تصمیم‌گیری نمی‌شود. 🔹هیچ پژوهش معتبری تأیید نکرده که دیدن «زن بی‌حجاب» موجب فعال‌ماندن آمیگدال یا آسیب مغزی شود. 🔹رفتار جنسی انسان حاصل تعامل پیچیده عوامل عصبی، هورمونی، روانی و فرهنگی است؛ نه صرفاً واکنشی به یک تصویر بصری. 🔹ادعای هدایت صحرایی و همکاران نیز از نظر علمی بسیار ساده‌سازی‌شده و نادرست است و البته در همان هم، حرفی از «اشعه چشم» نیست. 🔹بنابراین ادعای سرپرست ستاد امر به معروف و نهی از منکر درباره اینکه پزشکان تاثیر بی‌حجابی بر اشعه چشم را تایید کردند، نه‌تنها بی‌اساس و شاخ‌دار است بلکه حتی به منبعی که به آن ارجاع داده نیز ربطی ندارد. 🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به ادعای طاهری آکردی نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره رتبه ایران در میان کشورهای دارای بیشترین بیماران روانی 🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که ایران از نظر ابتلا به بیماری‌های روانی در رتبه پنجم جهان است. 🔹این ادعا نادرست است. منبع این آمار، نه یک سازمان، بلکه یک صفحه شخصی متعلق به یک فرد استرالیایی علاقه‌مند به جغرافیاست. 🔹هیچ رده‌بندی جهانی که در آن کشورها را براساس تعداد «بیماران روانی» رتبه‌بندی کرده باشد، وجود ندارد و برخی مطالعات، فقط تعدادی از اختلالات را به طور مشخص بررسی کرده‌اند. 🔹صفحه‌ای که به آن استناد شده صرفا آمار اختلال اضطراب را عنوان کرده است، نه همه اختلالات روان را. 🔹موسسه سنجش و ارزیابی سلامت وابسته به دانشگاه واشنگتن، ایران را در رتبه سوم از نظر اختلال اضطراب قرار داده است. 🔹معاون وزیر بهداشت به عدد ۲۵ درصد برای نرخ ابتلا به اختلالات روانی در ایران اشاره کرده است. 🔹نرخ «تشخیص» هر اختلال در هر کشوری به دسترسی به خدمات سلامت، انگ اجتماعی، نظام گزارش‌دهی و شیوه غربالگری وابسته است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که ایران در رده پنجم بیماران روانی در جهان قرار دارد نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست سرپرست ستاد امر به معروف درباره بودجه این نهاد 🔹سرپرست ستاد امر به معروف و نهی از منکر می‌گوید: «بودجه ستاد امر به معروف نهایتا ۱۸۰ میلیارد تومان است که از پول یک فوتبالیست کمتر است.» 🔹اولا در بودجه سال ۱۴۰۴ مجموع منابع مالی در نظر گرفته شده برای ستاد امر به معروف نهی از منکر بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان است، نه ۱۸۰ میلیارد تومان. 🔹ثانیا مقایسه پدیده متعارف دستمزد ورزشکاران با بودجه یک سازمان مذهبی مانند ستاد امر به معروف که در دنیا کمتر نمونه و نظیر آن را می‌توان سراغ گرفت، مقایسه‌ای منطقی نیست. 🔹صرف از نظر از غیرمنطقی بودن این مقایسه، برخلاف آنچه گفته شده، دستمزد ورزشکاران بسیار کمتر از بودجه ستاد امر به معروف است. 🔹سقف بودجه باشگاه‌های ورزشی در سال ۱۴۰۴ رقم ۴۲۲ میلیارد تومان است که باید برای همه تیم، نه یک بازیکن، هزینه شود. 🔹در گزارش‌های رسانه‌ای، از مبالغ ۴۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومانی به عنوان پیشنهادهای نجومی برای گران‌قیمت‌ترین بازیکنان فوتبال ایران یاد می‌شود که بسیار کمتر از بودجه ستاد امر به معروف است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی سعدی‌خوانی ربطی به این روزها و آمریکا ندارد 🔹ویدئویی در اینستاگرام و یوتیوب پربازدید شده که در آن شخصی شعر «بنی آدم» از سعدی را ابتدا به فارسی و سپس به انگلیسی می‌خواند. 🔹ادعا شده که این شعر اخیرا در کنگره آمریکا به مناسبت بهبود اوضاع خاورمیانه خوانده شده و به قدرت فرهنگ و زبان فارسی اشاره دارد. 🔹این ادعاها نادرست است. فیلم قدیمی و مربوط به می ۲۰۲۲ (اردیبهشت ۱۴۰۱) است و ارتباطی با کنگره آمریکا یا تغییرات اخیر در خاورمیانه ندارد. 🔹شخصی که شعر را می‌خواند خانم «بوون ما»، عضو پارلمان استان بریتیش کلمبیای کانادا است. 🔹او این شعر را در تالار مجلس قانون‌گذاری استان بریتیش کلمبیای کانادا خوانده است، نه در کنگره آمریکا. 🔹در ابتدای ویدیو پرچم کانادا و پرچم استان بریتیش کلمبیا قابل مشاهده است که این موضوع را تأیید می‌کند. 🔹این ویدئو مربوط به وضعیت یمن، اوکراین و شرایط پس از اپیدمی کووید۱۹ است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای منتسب به این ویدیو نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh