मराठी व्याकरण

समानार्थी शब्द जॉईन करा @Marathi

समानार्थी शब्द जॉईन करा @Marathi

समानार्थी शब्द जॉईन करा @Marathi

समानार्थी शब्द जॉईन करा @Marathi

🔹संधी व त्याचे प्रकार ज्या अक्षरात दोन किंवा अधिक व्यंजने प्रथम एकत्र येवून शेवटी त्यात एक स्वर मिसळतो यास 'जोडाक्षर' म्हणतात. उदा. विधालय : धा : द + य + आ पश्चिम : श्चि : श + च + इ आम्ही : म्ही : म + ह + ई शत्रू : त्रू : त + र + ऊ संधी: स्वरसंधी - जोडशब्द्ध तयार करतांना पहिल्या शब्दातील शेवटचे वर्ण व दुसर्‍या शब्दातील पहिले वर्ण हे एकमेकांत मिसळतात व त्या दोघांबद्दल एक वर्ण तयार होतो वर्णाच्या अशा एकत्र होण्याच्या प्रकारास 'संधी' असे म्हणतात. उदा. ईश्र्वरेच्छा = ईश्र्वर + इच्छा सूर्यास्त = सूर्य + अस्त सज्जन = सत् + जन चिदानंद = चित् + आनंद संधीचे प्रकार: संधीचे मुख्य तीन प्रकार आहेत. स्वर संधी - एकमेकांशेजारी येणारे वर्ण हे जर स्वरांनी जोडले असतील तर त्यांना 'स्वरसंधी' असे म्हणतात किंवा एक पाठोपाठ एक येणारे दोन स्वर एकत्र होण्याच्या क्रियेला स्वरसंधी असे म्हणतात. दिर्घत्व संधी - अ + अ = आ आ + आ = आ आ + अ = आ इ + ई = ई ई + ई = ई इ + इ = ई उ + ऊ = ऊ उ + उ = ऊ नियम - (1) 'अ' किंवा 'आ' यांच्यापुढे इ+ई आल्यास त्या दोघांऐवजी 'ए' येतो आणि 'उ' किंवा 'ऊ' आल्यास 'ओ' येतो व ऋण आल्यास 'र' येतो. उदा. ईश्र्वर+ईच्छा (अ+इ=ए) ईश्र्वर+ए+च्छा=ईश्र्वरेच्छा गण+ईश (अ+इ=ए) गण+ए+श=गणेश उमा+ईश (आ+इ=ए) उम+ए+श=उमेश चंद्र+उदय (अ+उ=ओ) चंद्र+ओ+दय=चंद्रोदय महा+ऋर्षी (आ+ऋ=अर) महा+अर+र्षी=महर्षी देव+ऋर्षी (अ+ऋ=अर) देव+अर+र्षी=देवर्षी (2) अ/आ यांच्यापुढे 'ए/ऐ' हे स्वर आल्यास त्या दोहोंबद्दल 'ऐ' येतो आणि 'अ' किंवा 'अ' किंवा 'आ' या स्वरापुढे 'ओ/औ' स्वर आल्यास त्याबद्दल 'आ' येतो. उदा. एक+एक्य (अ+ए+=ऐ) एक+ऐ+अ= एकैक्य सदा+ऐव (आ+ऐ=ऐ) सदा+ ऐ+व= सदैव मत+एक्य (अ+ऐ=ऐ) मत+ऐ+क्य= मतैक्य प्रजा+ऐक्य (आ+ऐ=ऐ) प्रज+ऐ+क्य= प्रजैक्य जल+औघ (अ+ओ=औ) जल+औ+घ= जलौघ गंगा+औघ (आ+औ=औ) गंगा+औ+घ= गंगौघ (3) इ.उ,ऋ (र्हवस्व/दीर्घ) यांच्यापुढे विजातीय स्वर आल्यास 'इ/ई' बद्दल 'य' हा वर्ण येवून पुढील स्वर त्यात मिसळतो. 'उ/ऊ' बद्दल 'व' हा वर्ण येवून पुढील स्वर त्यात मिसळतो. 'ऋ' बद्दल 'र' हा मिसळून संधी होते. उदा. प्रीती+अर्थ (ई+अ+र्थ) प्रीत्यर्थ इति+आदी (इ+आ+दी) इत्यादी अति+उत्तम (इ+उ+त्तम) अत्युतम प्रति+एक (इ+ए+क) प्रत्येक मनू+अंतर (उ+अ+तर) मन्वंतर पितृ+आज्ञ (ऋ+आ+ज्ञा) पित्राज्ञा (4) ए,ऐ,ओ,औ या स्वरांपुढे कोणताही स्वर आला तर त्याबद्दल अनुक्रमे अय,आय,अवी.आवि असे आदेश होवून पुढील त्यात मिसळतो. उदा. ने+अन (ए+अ=अय) न+अय+न = नयन गै+अन (ऐ+अ=आय) ग+आय+न = गायन गो+ईश्र्वर (ओ+ई=अवी) ग+अवी+श्वर = गवीश्र्वर नौ+इक ( औ+इ=आवि) न+आवि+क = नाविक व्यंजन संधी : एका पाठोपाठ एक येणारे व्यंजन किंवा स्वर यांच्या एकत्र होण्याच्या क्रियेला 'व्यंजनसंधी' म्हणतात. उदा. सत्+जन = सज्जन (व्यंजन + व्यंजन = व्यंजन संधी) चित्+आनंद = चिदानंद (व्यंजन + स्वर = व्यंजन संधी) नियम - (1) पहिल्या 5 वर्गापैकी अनुनासिकाशिवाय कोणत्याही व्यंजनापूढे कठोर व्यंजन आले असता त्या पहिल्या व्यंजनाच्या जागी त्याच्याच वर्गातील पहिले कठोर व्यंजन येऊन संधी होतो. यालाच 'प्रथम व्यंजन संधी' असे म्हणतात. उदा. विपद्+काल = द्+क= त्क = विपत्काल वाग्+पति = ग्+प= क्प = वाक्पती क्षुध्+पिपासा= ध्+प्= त्+प्= त्प = क्षुत्पिपासा (2) पहिल्या पाच वर्गातील कठोर व्यंजनापूढे अनुनासिकाखेरीज स्वर किंवा मृदु व्यंजन आल्यास त्याच्या जागी त्याच वर्गातील तिसरे व्यंजन येऊन संधी होते त्याला *'तृतीय व्यंजन संधी'* असे म्हणतात.

★|| मराठी व्याकरण ||★ 🍀📝 शब्दशोध 📝🍀 〰〰〰〰〰〰〰〰〰 खालील शब्दांचे किंवा शब्दसमूहाचे अर्थ सांगा.उत्तर केवळ चार अक्षरी शब्द हवा व प्रत्येक शब्दात शेवटचे दोन अक्षरे 🔹दा र 🔹 असली पाहिजेत. 😊😊 चला प्रयत्न करू या 〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰〰 १) घोडा सांभाळणारा -मोतदार २) वेत्रधारी- चोपदार ३) ऑफिसर- कामदार ४) रूचकर - चवदार ५) सुंदर - छबीदार ६) चांगल्या घाटाचा -डौलदार ७) उतरती - ढाळदार ८) मोतद्दार -खासदार ९) सोयरा - नातेदार १०) शोभिवंत - टुमदार ११) तेजस्वी - पाणीदार १२) छत्रधर -माहीदार १३) गच्च भरलेले - भरदार १४) प्रांतावरचा मुख्य अधिकारी - सुभेदार १५) अधिन -ताबेदार ___________________________ आमचे मराठी व्याकरण चॅनेल जॉईन होण्यासाठी येथे क्लीक करा telegram.me/Marathi

🔹आलंकारिक शब्दयोजना ६) आलंकारिक शब्दयोजना :- १) अतिशय बुद्धिमान व्यक्ती - ब्रह्मदेव २) अप्राप्य गोष्ट - मृगजळ ३) अत्यंत रागीट माणूस - जमदग्नी ४) अत्यंत कुरूप स्त्री - कुब्जा ५) वेडेवाकडे बोलणे - मुक्ताफळे ६) तात्पुरती विरक्ती - स्मशानवैराग्य ७) कलहप्रिय स्त्री - कैकेयी ८) एकत्र येऊन कारस्थान करणारे लोक - चांडाळचौकडी ९) नेहमी सत्य बोलणारा धर्मनिष्ठ माणूस - धर्मराज १०) गुणकारी उपाय - रामबाण

🔹समूहवाचक शब्द ५) समूहवाचक शब्द :- १) खेळाडूंचा - संघ २) भाकऱ्यांची - चवड ३) तारकांचा - पुंज ४) फळांचा - घोस ५) पक्ष्यांचा - थवा ६) प्राण्यांचा - जथा ७) मुलांचा, मुलींचा - घोकळा ८) हत्तींचा - कळप ९) दुर्वांची - जुडी १०) किल्ल्यांचा - जुडगा

🔹शब्द एक - अर्थ अनेक ४) शब्द एक - अर्थ अनेक :- १) पक्ष - पंख, बाजू, भाग, श्राद्ध २) पूर - नगर, शहर, पाण्याचा पूर ३) वर - पती, आशीर्वाद ४) नाद - आवाज, छंद, आवड ५) वजन - माप, वचक, प्रतिष्ठा ६) खूण - चिन्ह, सूचना, इशारा, संकेत ७) काळ - वेळ, मृत्यू ८) मान - आदर, स्वाभिमान, शरीराचा एक अवयव ९) तीर - नदीचा काठ, बाण १०) दल - सैन्याची तुकडी, फुलाची पाकळी

🔹विरुद्धार्थी शब्द ३) विरुद्धार्थी शब्द :- १) इहलोक x परलोक २) तेजी x मंदी ३) पुरोगामी x प्रतिगामी ४) श्रेष्ठ x कनिष्ठ ५) स्वच्छ x घाणेरडा ६) सुटका x अटक ७) सुभाषित x कुभाषित ८) हिरमुसलेला x उत्साही ९) स्वार्थ x परमार्थ १०) विलंब x त्वरा

🔹समान अर्थाचे शब्द २) समान अर्थाचे शब्द :- समानार्थी शब्द म्हणजे एका शब्दाशी समसमान अर्थव्याप्ती आणि वापराची व्याप्ती असलेला, त्याच भाषेतला दुसरा शब्द किंवा शब्दसमूह. १) आनंद = हर्ष, मोद, संतोष २) दिवस = वार, वासर, अहन ३) वारा = अनिल, पवन, वायू, समीरण ४) सोने = कनक, सुवर्ण, हेम, कांचन ५) मुलगा = पुत्र, सुत, नंदन, तनुज ६) पान = पर्ण, पत्र, पल्लव ७) नदी = सरीता, तटिनी, तरंगिणी ८) अनल = विस्तव, पावक, अग्नी, वन्ही ९) तोंड = आनन , मुख, वदन १०) दैत्य = दानव, राक्षस, असुर

🔹शब्दसमूहाबद्दल एक शब्द :- १) जे विसरता येणार नाही असे - अविस्मरणीय २) परमेश्वराचे अस्तित्व मानणारा - आस्तिक ३) जाणून घेण्याची इच्छा असलेला - जिज्ञासू ४) सतत उद्योग करणारा - दीर्घोद्योगी ५) दुसऱ्याच्या जिवावर जगणारे - परोपजीवी ६) गावाचा कारभार - गावगाडा ७) वाजवीपेक्षा जास्त खर्च करणारा - उधळ्या ८) तीन रस्ते मिळतात ती जागा - तिठा ९) मोफत पाणी मिळण्याची व्यवस्था - पाणपोई १०) घोड्यांना बांधण्याची जागा - पागा

"ल" आणि "ळ" ही दोन स्वतंत्र अक्षरे. या दोन अक्षरांचे उच्चार जवळपास पूर्ण मिळते जुळते. त्यामुळे अनेकदा "ळ" चा उच्चार काही लोक सहजपणे "ल" सारखा पण "ल" नाही, "ल" व "ळ" च्या मधला करतात. तर काही वेळेस "ल" करतात. "ल" हा उच्चार जगातील सर्व भाषांमधे आहे. पण "ळ" हा उच्चार भारताबाहेर फक्त नेपाळमधे आहे, बाकी जगात कोठेही नाही. भारतातदेखील "ळ" हा उच्चार सर्वत्र नाही. संस्कृत मधे सध्या "ळ" नाही. हिंदी, बंगाली, आसामी मधे "ळ" नाही. सिंधी, गुजराती मधे "ळ" आहे,पण माझ्या अंदाजानुसार फारसा वापरात नाही. मराठी व दक्षिण भारतातील सर्व भाषात "ळ" आहे व वापर भरपूर आहे. "ल" व "ळ" च्या उच्चारातील सारखेपणा मुळे "ळ" च्या ऐवजी "ल" बोलले लिहिले तर कुठे बिघडते असे अनेकांना वाटत असेल कदाचित. हिंदीत कमल व मराठीत कमळ "ल" काय, "ळ" काय.. काय फरक पडला? पण कसे मराठीत होत नाही. "ल" की "ळ" यावरून अर्थात फरक पडतो. T.me/marathi काही शब्द पाहू. अंमल - राजवट अंमळ - थोडा वेळ वेळ time वेल- झाड, सायलीचा वेल वगैरे खल- गुप्त चर्चा किंवा खल बत्ता मधील खल खळ- गोंद पाळ - कानाची पाळ पाल -. सरडा, पाल वगैरे नाल.- घोड्याच्या, बैलांच्या खुरांना मारतात ती धातूची पट्टी नाळ - बाळ आईच्या पोटात असताना अन्न पुरवठा वगैरे करणारा बेंबीशी संबंधीत अवयव कल - निवडणूकीचा कल, झुकाव कळ - वेदना,पोटातील कळ किंवा यंत्राचे बटण लाल - लाल रंग लाळ - थुंकी ओल - पावसात भिंतीला येणारा ओलसरपणा ओळ - रेघ मल - शौच मळ - कानातला, त्वचेचा मळ माल - सामान माळ - मण्यांची माळ, हार चाल - चालण्याची ढब....त्याची चाल ऐटदार आहे वगैरे चाळ - नर्तकीच्या पायातील घुंगरांचा दागिना दल.- राजकीय पक्ष, संघटना--जनता दल, पुरोगामी लोकशाही दल दळ - भाजी अथवा फळाचा गर, वांग्याचे दळ वगैरे छल.- कपट छळ - त्रास काल - yesterday काळ - कालखंड वगैरे, मृत्यु गलका - ओरडा आरडा गळका - पाण्याचा पाईप लिकेज असणे वगैरे खाली म्हणजे वरतीच्या विरुद्ध under, down, हिंदीत खाली म्हणजे रिकामे मराठीत गाडी रिकामी होते........खाली होत नाही. तरी आपली भाषा जपा इंग्रजी, हिंदीचे आक्रमण रोखा. इंग्रजी, हिंदीच्या नादी लागून थाळीला थाली म्हणू नका. जॉईन करा @Marathi "ळ" जपा.............मराठीचे सौंदर्य जपा....!!!

लक्षणा (लक्ष्यार्थ) :-  ज्या शब्दशक्तीमध्ये शब्दांचा मूळ अर्थ लक्षात न घेता, त्याच्याशी सुसंगत असा दुसराच अर्थ घ्यावा लागतो. मनात शंका येते, हे कसे शक्य आहे तेव्हा ती शब्द लक्षणा असते. उदा. आम्ही ज्वारी खातो. याचा अर्थ आम्ही ज्वारीपासून केलेले पदार्थ खातो. शब्दाचा मूळ अर्थ न घेता त्याला साजेसा जो दुसरा अर्थ घेतला जातो त्याला ‘लक्ष्यार्थ’ म्हणतात. 1) बाबा ताटावर बसले. 2) घरावरून हत्ती गेला. 3) आम्ही आजकाल ज्वारी खातो. 4) मी शेक्सपिअर वाचला. 5) सूर्य बुडाला. 6) पानिपतावर सव्वा लाख बांगड्या फुटल्या.  

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖ *⬇️मराठी व्याकरण प्रश्नमंजुषा*⬇️ ➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖ *प्रश्न १: खालीलपैकी प्रत्ययघटीत शब्द कोणता?* १)पुजारी✅ २) परिश्रम ३) प्रगती ४) प्रशांत *प्रश्न २: खालीलपैकी कोणता शब्द पूर्णाभ्यस्त आहे?* १) सोक्षमोक्ष २) कडकड ३) काळाकाळा✅ ४) गडगड *प्रश्न ३: खालीलपैकी कोणता सिद्ध शब्दाचा प्रकार नाही?* १) तदभव २) अभ्यस्त✅ ३) देशी ४) तत्सम *प्रश्न ४: खालीलपैकी कोणता शब्द देशी नाही?* १) घोडा २) धोंडा ३) झाड ४) गाव✅ *प्रश्न ५: खालीलपैकी कोणता शब्द अंशाभ्यस्त आहे ?* १) सरसर २) दूरदूर ३) दगड धोंडा✅ ४) पडसाद *प्रश्न ६: खालीलपैकी कोणता शब्द कानडी भाषेतून रूढ झाला आहे?* १) किल्ली✅ २) कंबर ३) काम ४) कजाग *प्रश्न ७: 'खळखळ' हा शब्द कोणत्या प्रकारचा आहे?* १) अनुकरण वाचक✅ २) अंशाभ्यस्त ३) पूर्णाभ्यास्त ४) उपसर्गघटित *प्रश्न ८: खालीलपैकी नञ तत्पुरुष समासाचे उदाहरण कोणते?* १) नातसून २) नीलकंठ ३) नाइलाज✅ ४) नवरात्र *प्रश्न ९: 'सहोदर' या सामाजिक शब्दाचा समास कोणता?* १) विभक्ती बहुव्रीही २) सहबहुव्रीही✅ ३) प्रादिबहुव्रीही ४) नञ बहुव्रीही *प्रश्न १०: 'आभाळागत माया तुझी आम्हावरी राहू दे' या वाक्यातील उपमान कोणते?* १) माया २) तुझी ३) आम्हावरी ४)आभाळागत✅ ➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

जॉईन करा @Marathi

जॉईन करा @Marathi

जॉईन करा @Marathi

जॉईन करा @Marathi

जॉईन करा @Marathi