Allaev Uz

АҚШ доллари расмий курси 12 502 сўмгача (-21,90) пастлади. #kurs @allaevuzb

🚨 Hali hech bir tadbirda bunday tarkib bo‘lmagan! 🎯 O‘zbekiston IT sahnasining 4 nafar yetakchi asoschisi — ilk bor bitta nonushta davrasida, bir joyda, siz bilan yuzma-yuz! Kimlar bilan?

✅Abduqahhor Toshmuhammedov — "SmartUp" asoschisi, startap arxitekturasi bo‘yicha yetakchi mutaxassis ✅ Feruzbek Allaev — "Asaxiy.uz" va "Asaxiy Books" asoschisi, raqamli savdo innovatori ✅ Rustam Rahmatov — "Iman Invest" asoschisi, fintech va texnologik yechimlar eksperti ✅ Rustam Khamdamov — "Billz" asoschisi, retail texnologiyalarini o‘zgartirayotgan visioner

🧠 Bu oddiy suhbat emas — bu real tajriba, strategiya va yutuqlarning jonli almashinuvi. 📅 23-avgust | Shanba 📍Centris Towers 🕗 09:30 - 12:30 🎫 Joylar soni cheklangan 👉 Ishtirok etish uchun hoziroq ro‘yxatdan o‘ting: https://forms.gle/7Q2y1jQ15Pxt4F9z8 @MFaktorUz

АҚШ доллари расмий курси 12 524 сўмгача (-96,40) пастлади. #kurs @allaevuzb

"Бу ишлаш истагини ўлдирмайдими?": Агар давлат текинга пул берса, одамлар ишламай қўядими? Бу оммавий ялқовликка, жамиятнинг таназзулига олиб келмайдими? Инсон учун меҳнат — бу нафақат пул топиш, балки ҳаётга маъно бағишлайдиган жараёндир. Волонтёрлик, ижтимоий ёрдам, ижод каби нарсалар аста-секин маша шу маънони тўлдиради дейишмоқда. Худди, ҳозир Ғарбий Европада кўпчилик ишдан ташқари маҳаллий ҳаёт учун муҳим ишларда волонтёрлик қилгандек. "Бу гиперинфляцияга олиб келмайдими?": Бозорга ҳеч қандай товар ёки хизмат билан таъминланмаган катта миқдордаги пулнинг кириб келиши нархларнинг кескин ошишига ва UBD’нинг қадрсизланишига олиб келиши мумкин. UBD энди фантастика эмас, балки AI инқилоби келтириб чиқараётган муқаррар саволларга жавоб излаш йўлидаги жиддий сиёсий таклифдир. Эҳтимол, биз тўлиқ UBD’га ўтишдан олдин унинг турли шаклларини — масалан, "салбий даромад солиғи" (камбағалларга давлат томонидан қўшимча пул тўланиши) ёки қисман базавий тўловларни синовдан ўтказармиз. Аниқ бўлгани шуки, AI ривожи бизнинг меҳнат, даромад ва умуман, яшаш тарзимиз ҳақидаги тасаввурларимизни бутунлай ўзгартириб юборади. Бу шунчаки иқтисодиёт ҳақида навбатдаги баҳс эмас. Бу инсониятнинг келажакдаги ижтимоий шартномаси, меҳнат ва ҳаёт мазмуни ҳақидаги баҳсдир. Тўғри, ҳали бу кунларга бир неча ўнлаб қовун пишиғи бор. Катта эҳтимол билан яқин ўн йилда Шимолий Европадан бошлаб жараённи секин кузатиб бошлармиз. Муҳими, биз буни бугундан муҳокама қилиб боришимиз зарур. PS: Шахсан манга борган сари “Ажиб янги дунё” китобидаги воқелар реаллик бўлиб туюлиб бормоқда. #mulohaza #ai

Сунъий интеллект инқилоби ва муқаррар савол: ижтимоий ва сиёсий соҳаларда бизни нималар кутмоқда Сўнгги ойларда сунъий интеллект (AI) ҳақида кўп ўқиб ўрганяпман. Улар орасида ўндан ортиқ китоблар, дарслар, видеолар ва подкастлар бор. Бу масала аввало бизнес (Asaxiy) манфаатлари учун қизиқ бўлса, бошқа томондан оддий инсон сифатида келажакни яхши тушуниб олиш, тайёрланиш учун муҳим. Ўрганиб, синхрон қилиб олган баъзи хулосаларимни бўлишиб бораман: Меҳнат даромад манбаи сифатида ўз ўрнини йўқотади. Илгари фақат илмий-фантастик асарларда учрайдиган ғоя — Универсал базавий даромад (UBD) — бугун дунёнинг энг йирик технологик компаниялари раҳбарлари, иқтисодчилари ва сиёсатчилари томонидан жиддий муҳокама қилинмоқда. OpenAI раҳбари Сэм Альтман каби техно-оптимистлар буни "муқаррар хулоса" деб атамоқда. Хўш, нима учун ҳаммага ҳеч қандай шартларсиз, мунтазам равишда пул тўлаш ғояси тўсатдан кун тартибига чиқди? Жавоб оддий: сунъий интеллект (AI) ривожи. Муаммонинг илдизи: Бу сафар ҳаммаси бошқача. Инсоният тарихида технологик инқилоблар кўп бўлган. Саноат инқилоби фермерларни ишсиз қолдириб, уларни заводларга ҳайдаган. Компьютерлар инқилоби кўплаб "оқ ёқалилар"нинг ишини ўзгартирди. Аммо ҳар сафар йўқотилган иш ўринлари ўрнига янгилари янада кўпроқ пайдо бўлган. Бу ҳақида “Тўртинчи саноат инқилоби” китобида яхши мулоҳазалар бор. AI инқилобининг фарқи шундаки, у нафақат жисмоний меҳнатни, балки когнитив, яъни ақлий меҳнатни ҳам автоматлаштирмоқда. Бугун AI дастурчилар, дизайнерлар, таҳлилчилар, таржимонлар, юристлар, журналистлар ва ҳатто шифокорлар бажарадиган вазифаларни ҳам эгалламоқда. Бу иккита глобал оқибатга олиб келади: Оммавий ишсизлик: Агар AI миллионлаб ақлий меҳнат эгаларини ишсиз қолдирса, жамиятда улкан ижтимоий кескинлик ва қашшоқлик юзага келади. Бойликнинг мисли кўрилмаган концентрацияси: AI технологияларига эгалик қилувчи саноқли компаниялар ва шахслар бутун дунё иқтисодиётининг асосий фойдасини ўз қўлига олади. Натижада, ишлаб чиқариш ўсади, лекин маҳсулотни сотиб олишга қодир истеъмолчилар сони кескин камаяди. Бу эса бутун иқтисодий тизимнинг қулашига олиб келиши мумкин. Бу ҳатто AI га эгалик қиладиган саноқли компанияларнинг ҳам манфаатига тўғри келмайди. Чунки ҳаммага тўлов қобилиятига эга истеъмолчи керак. Таклиф қилинаётган ечим: Универсал базавий даромад (UBD) нима? UBD — бу ҳукумат томонидан барча фуқароларга, уларнинг даромади ёки иш билан бандлигидан қатъи назар, мунтазам равишда, ҳеч қандай шартларсиз тўланадиган кафолатланган минимал даромад. Унинг учта асосий тамойили бор: Универсал: У ҳаммага — бойга ҳам, камбағалга ҳам берилади. Шартсиз: Уни олиш учун ҳеч қандай мажбурият (масалан, иш излаш) қўйилмайди. Мунтазам: У доимий равишда (масалан, ҳар ой) тўлаб борилади. UBD тарафдорларининг аргументлари ("Утопия" сценарийси): Ижтимоий фалокатнинг олдини олиш: UBD оммавий қашшоқликка йўл қўймайди ва жамиятдаги кескинликни юмшатади. Иқтисодий барқарорлик: Одамларнинг қўлида пул бўлса, улар истеъмолни давом эттиради. Бу эса AI ишлаб чиқарган маҳсулотларга талабни сақлаб қолади ва иқтисодиётнинг тўхтаб қолишига йўл қўймайди. Тадбиркорлик ва ижодкорликни рағбатлантириш: Минимал даромад билан таъминланган инсонлар таваккал қилишдан қўрқмайди. Улар янги бизнес бошлаши, ўқиши ёки AI қила олмайдиган ижодий соҳалар (санъат, мусиқа, адабиёт) билан шуғулланиши мумкин. Соғлиқ ва таълимнинг яхшиланиши: Кафолатланган даромад одамларнинг руҳий ва жисмоний саломатлигини яхшилайди, стрессни камайтиради ва уларга ўз устида ишлаш имконини беради. Мухолифларнинг саволлари ("Антиутопия" сценарийси): Албатта, бу ғоянинг амалга ошишида улкан муаммолар мавжуд: "Пул қаердан келади?": Бу энг асосий савол. Миллионлаб одамларга ҳар ой пул тўлаш триллионлаб долларга тушади. Тарафдорлар буни AI компанияларига солинадиган юқори солиқлар, карбон солиғи ёки роботлардан олинадиган солиқлар ҳисобига қоплашни таклиф қилишади. Ҳозир аксар мутахассислар AI сабаб яқин йилларда ишлаб чиқариш нархи кескин пасайишига ишонади. У маҳсулот ва хизматлар ишлаб чиқаришда чексиз оптимизация имконини очади.

Энг қиммат юк ташиш ҳаво транспорти орқали амалга оширилади. Чунки у энг тез, хавфсиз ва ишончли усул бўлиб, асосан қимматбаҳо ёки шошилинч юклар учун танланади. Шу сабабли нархи бошқа транспорт турларига нисбатан анча юқори бўлади. Видеога ҳавола: https://youtu.be/sThUpIDaNVs?si=OTsQjFk3Qm8zQgiI

АҚШ доллари расмий курси 12 621 сўмгача (-103,87 ) пастлади. #kurs @allaevuzb

"Asaxiy Books" bestsellerlari iyul: 1. Aleksandr Dyuma: Graf Monte-Kristo 2. Jeyms Klir: Atom odatlar 3. Daron Ajemo‘g‘li, Jeyms A. Robinson: Mamlakatlar tanazzuli sabablari 4. Devid Bax, Jon Devid Mann: Latte omili 5. Sun Zi: Urush san’ati 6. Dunyo daholari: Stiv Jobs 7. Jorj Oruell: 1984 8. Dunyo daholari: Muhammad Ali 9. Yuy Xua: Yashamoq 10. Dunyo daholari: Albert Eynshteyn 11. Dunyo daholari: Leonardo da Vinchi 12. Jorj Oruell: Molxona 13. Imom Abu Homid G‘azzoliy: Mukoshafatul qulub 14. Robert Chaldini: Ta’sir psixologiyasi 15. Firuz Allayev: Tadbirkor 16. Dunyo daholari: Motsart 17. Hayvonot olami: ALIFBO 18. Charlz Uilan: Yalang‘och iqtisodiyot 19. Robert Grin: Hokimiyatning 48 qoidasi 20. Otabek Mahkamov: Yuksaklik sari tasodif bo‘lmagan 100 ta uchrashuv Ro'yxatdan mashriyotidan qat'iy nazar Asaxiy orqali O'zbekiston bo'ylab eng ko'p sotilgan kitoblar o'rin olgan. #kitob

Нега кўпроқ ҳозирги ёшлар депрессив кайфиятда? Айниқса уларни ижтимоий тармоқдаги саҳифаларини кузатиб баъзида танбеҳ берамиз. Аслида улар ҳозир шундай даврни яшаб ўтишлари керак деяпти психолог. Фарзандингиз ўсмир ёшида бўлса, бироз эҳтиёткор ва диққатлироқ бўлишингиз керак экан. Қўштирноқ подкастида психолог билан суҳбат. 🔗https://youtu.be/yFgmIK1WBDI #podcast

Microsoft компанияси сунъий интеллект асосида ишлайдиган янги тиббий диагностика тизимини тақдим этди. Ушбу тизим мураккаб касалликларни аниқлашда тажрибали шифокорларга нисбатан тўрт баравар юқори самарадорликка эришган. The Financial Times нашри ёзишича, тизим илғор сунъий интеллект моделлари (GPT, Llama, Claude, Gemini, Grok ва DeepSeek) имкониятларини ўзида жам қилган. Маълум бўлишича, 300 дан ортиқ мураккаб ҳолатда синовдан ўтказилган бу тизим 85% ҳолатда тўғри ташхис қўйган, ҳолбуки шифокорлар бу шароитда атиги 20% тўғри натижага эришган. Лекин, шуни ҳам қайд этиш керакки, шифокорларга ҳамкасблари билан маслаҳатлашиш, адабиётларни кўздан кечириш имкони берилмаган.

Сиёсатда “Ўнг” ва “Сўл”: аслида бу нима дегани? Сиёсат ҳақида гап кетганда "ўнглар" ва "сўллар" деган сўзларни тез-тез эшитамиз. Кимдир ўзини "ўнг марказ" деса, кимдир "сўл либерал" дейди. Кўплар бунинг фарқига ҳам бормас экан. Кечаки Питерсон ҳақидаги постдан кейин бу кўриниб қолди. Хўш, бу қарама-қарши лагерларнинг асл фарқи нимада? Нега айнан "ўнг" ва "сўл"? Ҳаммаси XVIII асрда Франциядан бошланган. Бу атамалар тасодифан, 1789-йилги Француз инқилоби пайтида пайдо бўлган. Инқилобий парламентда (Миллий Ассамблеяда) делегатлар қаерда ўтиришига қараб гуруҳларга бўлинган. Ўнг томонда: Қирол ҳокимиятини ва анъанавий тартибни (дин, аристократия) сақлаб қолишни истайдиган консерватив депутатлар ўтиришган. Улар кескин ўзгаришларга қарши бўлишган. Сўл томонда: Қирол ҳокимиятини чеклашни, жамиятда жиддий ислоҳотлар ўтказишни, тенглик ва эркинликни ёқлайдиган инқилобчилар, радикаллар ўтиришган. Шу тариқа, "ўнглар" — анъана ва барқарорлик тарафдорлари, "сўллар" — ўзгаришлар ва тенглик тарафдорлари сифатида тарихга кирди. Тушуниб олиш учун, жамиятни бир катта автобус деб тасаввур қилайлик. Сўл қанотдагилар — бу автобус доим олдинга, янги, яхшироқ манзиллар сари тезроқ юришини истайдиган йўловчилар. Уларнинг фикрича, ҳозирги жой эскирган, муаммолари кўп, шунинг учун доим ривожланиш, ўзгариш ва прогресс керак. Ўнг қанотдагилар — бу автобусдаги тартибни, қулайликни ва хавфсизликни муҳим деб биладиган йўловчилар. Уларнинг фикрича, жуда тез юриш хавфли, "йўлдан чиқиб кетишимиз мумкин". Улар автобуснинг эски, лекин синалган жиҳатларини, анъана ва барқарорликни қадрлашади. Янада аниқроқ йўналишларда қарашларда фарқларни кўриб чиқамиз. Солиқлар ва иқтисодиётган давлат аралашуви: Чап (сўл) қанот: Давлат бозорни тартибга солиши, бойларга юқори солиқ солиб, пулни ижтимоий эҳтиёжларга (камбағалларга ёрдам, нафақа) йўналтириши керак. Ўнг қанот: Давлат эркин бозорга аралашмаслиги керак. Давлат иқтисодиётга имкон қадар кам аралашиши керак. Солиқлар паст, хусусий ташаббус кучли бўлса, ҳамма бойийди. Тенглик: Сўл: Жамиятдаги фарқларни (бой ва камбағал орасидаги) камайтиришга интилади. Мақсад — ҳаммани тахминан бир хил турмуш даражасига олиб чиқиш. Натижалар тенглиги асосий мақсад. Ўнг: Ҳаммага бир хил старт шароити яратиш керак, лекин ким қандай югуриши (бой ёки камбағал бўлиши) ўзининг меҳнати ва қобилиятига боғлиқ. Имкониятлар тенглиги асосий мақсад. Жамият: Чап: Анъаналар ўзгариши, янги ижтимоий нормалар (масалан, гендер масалаларида) пайдо бўлиши табиий. Ўзгаришлардан қўрқмаслик керак. Прогресс ва ўзгариш муҳим. Ўнг: Оила, дин, миллат каби анъанавий қадриятлар — жамиятнинг пойдевори. Уларни асраш ва ҳимоя қилиш керак. Барқарорлик муҳимроқ. Анъана ва тартибни сақлайлик. Давлатнинг роли: Чап: Ҳукумат аҳоли ҳақида қайғуриши, кучли ижтимоий ҳимоя (бепул таълим, тиббиёт, нафақалар) билан таъминлаши керак. Бу учун бизна катта ҳукумат керак. Ўнг: Ҳукуматнинг асосий вазифаси — хавфсизликни таъминлаш ва эркинликларни ҳимоя қилиш. Қолган масалаларни инсоннинг ўзи ҳал қилиши керак. Бизга кичик ҳукумат ҳам етади. Ҳаммаси ҳам оқ ва қора эмас. Албатта, ҳаётда ҳеч ким 100% "ўнг" ёки "сўл" бўлмайди. Кўпчилик одамлар марказда туради (центристлар), яъни баъзи масалаларда ўнгларнинг, баъзи масалаларда эса сўлларнинг фикрига қўшилади. Шунингдек, либертарианлар каби гуруҳлар ҳам борки, улар иқтисодиётда ўнглар каби эркинликни, ижтимоий ҳаётда эса сўллар каби шахсий эркинликни ёқлайди. Хулоса қилсам, "ўнг" ва "сўл" — бу иккита душман лагери эмас. Бу — жамиятни ривожлантириш бўйича икки хил, лекин бир-бирини тўлдириб турувчи ёндашув. Соғлом жамиятда ҳам ўзгаришларга ундайдиган "сўллар", ҳам хатолардан сақлайдиган ва қадриятларни асрайдиган "ўнглар" керак. Бу икки куч ўртасидаги доимий баҳс ва мувозанат жамиятни олдинга етаклайди. Кимдир қарашлар жиҳатидан ўнгга ёки чапга яқин бўлиши ҳам табиий. Муҳими, у ёки бу йўналишда радикаллашмаслик. #mulohaza #siyosat

1994-йилда Ким Ир Сен вафот этгач, ҳокимиятни унинг ўғли Ким Чен Ир эгаллайди. У даврда давлатдаги назорат кучаяди, ташқи дунё билан алоқалар эса деярли узилади. Шимолий Корея ядро дастурини бошлайди ва Жануб билан зиддият яна кескинлашади. Икки давлатни ажратиб турган қуролсиз зона доимий таранглик марказига айланади. Бу видеода айнан Ким Чен Ир даври ва ўртадаги зона атрофидаги сиёсий вазият ҳақида сўз юритамиз: https://youtu.be/QYWkMbZrJc0?si=SPUOk61RbI24ScYI #siyosat

Олдинги пост давоми: Бизни ҳолатда унинг сиёсий қарашлари, қайси сиёсатчиларни қўллаб қувватлаши, қадриятларидан келиб чиқиб ғоясининг ўзига эмас, шахсиятига, обрўсига ёки бирор камчилигига ҳужум қилинмоқда. Ғоя муаллифнинг шахсиятидан алоҳида яшайди. Бир Бразилиялик ёзувчининг “Маликалар ҳам ўсирадими” деган китоби бор эди. Шунга ўхшаб Питерсон ҳам мукаммал эмас. “Wahtaboutism” га берилиб, ёзганига қарши кетган сўл қарашли мутафаккирларни изламайман, унда ман манипуляцияга киришиб кетган бўламан. Сўл қарашли мутафаккир хатоси ёки одати ғоялари хатолигини англатмагандек, қайсидир видеода Питерсоннинг хонаси бетартиб эканлиги тушиб қолганлиги унинг ғоя ёки қарашлари хатолигини англатмайди. Унинг “дунёни танқид қилишдан олдин ўз уйингни мукаммал тартибга келтир” дегани — масъулиятни ўз зиммангга олишга чақириқдир. Қолаверса, Питерсон ўзининг оғир касаллиги ва депрессия билан курашини омма олдида очиқ тан олган инсон. У мукаммал эмас ва ўзини мукаммал қилиб кўрсатмайди. Унинг бутун фалсафаси — ҳаётнинг хаоси ва азобларига, адолатсизликларига, муаммоларига қарамай, курашишда давом этиш ва шу орқали шахс сифатида юксалиш ва ютуқларга эришиш, бахтли бўлиш ҳақида. Ундан доимий мукаммалликни талаб қилиш — унинг ғоялари моҳиятини умуман тушунмасликдир. Дунёда икки хил қараш курашади. Бири, барча муаммоларимизда "тизим" айбдор дейди. Иккинчиси, дунё нотенг ва адолатсиз, бундан қочишнинг иложи йўқ. Лекин ўз масъулиятингни зиммангга олиш орқали бу ҳаётга маъно бағишлаш ва ютуқларга эришиш мумкин. Питерсон иккинчи йўналишнинг энг ёрқин вакилларидан. Унинг асосий ғоялари масъулиятни қабул қилиш, муаммолардан маъно топиш, иерархиялар (тенгсизлик) табиийлиги, аввало ўзига, кейин бошқаларга ҳақиқатни гапириш муҳимлигига асосланган. Жамиятни ўзгартиришдан олдин ўзингни ўзгартир, дунёнинг юкини кўтаришдан олдин ўз "кет"ингни кўтар дейди муаллиф. Бу ғоялар бугунги кунда "ўзини жабрланувчи ёки қурбон ҳисоблаш маданияти" (victimhood culture) кенг ёйилаётган бир пайтда, миллионлаб, айниқса, ёш йигитлар учун кучли чақириқ деб ўйлайман. Хулосам, бу танкидлар иккита фундаментал дунёқарашнинг тўқнашувидир: Замонавий сўл сиёсий ёндашув: "Барча муаммоларимнинг сабаби — ташқарида (тизим, ҳукумат, капитализм, тенгсизлик). Тизимни тўғриламагунча, менинг ҳаётим ўзгармайди. Менга тизим қилиб бериши керак.” Бу қараш тарафдорлари учун Питерсоннинг чақириқлари "тизим айбини индивидга юклаш"дек кўринади. Замонавий ўнг, индивидуалистик-масъулиятли ёндашув: "Тизим мукаммал эмас, лекин менинг ҳаётим учун бирламчи масъулият — ўзимда. Мен кучли, тартибли ва рақобатбардош бўлсамгина, ҳам ўзимга, ҳам жамиятга фойда келтира оламан. Хулоса "Ҳаёт учун 12 қоида" китобини "ҳамма нарсани тўғри қилиб яшаш" ҳақидаги қуруқ йўриқнома деб ўйлаш хато. Бу — хаос ва тартиб, азоб ва маъно орасида ўз йўлини топишга уринаётган замонавий инсон учун психологик ва фалсафий компасдир. Балки, асл баҳс хонанинг тартибли ёки тартибсизлигида эмас, балки биз масъулиятни кимга ёки нимага юклашни афзал кўришимиздадир: ташқи тизимгами ёки ўз зиммамизга? Питерсон идеал ҳам эмас, зарарли аҳмоқ ҳам эмас. Унинг кучли шахс (руҳан кучли эркак), қадриятларга асосланган қараш, ўз тақдири учун ўзи жавобгарлиги ҳақидаги қарашлари сўл қарашларга қайсидир жойларда қарши келиши мумкин. Ман ўз сиёсий қарашларимни ўзимда сақлаб, ҳамманинг ўз ҳақиқати борлигини ҳурмат қиламан. Лекин фақат бир фикр биздаги жамият сиёсий мураккабликни тушунмасдан умумий қабул қилинганлиги ва нотўғри қараш шакллантиргани учун тушунтириш бериб ўтмасам бўлмасди. #mulohaza

Олдинги пост давоми: Унинг сиёсий қарашларини бир нечта асосий блокларга ажратиш мумкин. У ўзини "классик либерал" деб тасвирлайди. Петерсоннинг ўзи бир неча бор сиёсий жиҳатдан "классик британ либерали" эканини таъкидлаган. Бу унинг учун энг олий қадрият — бу шахснинг эркинлиги, масъулияти ва суверенитети. Унинг наздида, жамиятнинг асоси гуруҳ (миллат, синф, жинс) эмас, балки мустақил фикрлайдиган индивиддир. У сўз эркинлигини жамиятни тартиб ва хаос ўртасидаги мувозанатда ушлаб турувчи энг муҳим механизм деб билади. Ҳар қандай фикрни (ҳатто ёқимсиз бўлса ҳам) эркин айтиш ва муҳокама қилиш орқали жамият ўз хатоларини тузатиб боради. Классик либерализм ҳукуматнинг шахс эркинлигини ҳурмат қилишга чақиради, шахсий ҳаётга аралашувни чеклашни тўғри деб билади. У ўзини либерал деса-да, айрим таҳлилчилар ва ОАВлар уни сўнгги ўн йилликдаги энг муҳим консерватив мутафаккирлардан бири деб ҳисоблайди. Бунга унинг қадрият ва анъаналарни улуғлаш (Унинг фикрича, тарихан шаклланган анъанавий оилавий қадриятларнинг емирилиши жамиятни таназзулга олиб келади), тартибга урғу бериш ("тартиб" (order) хаосга қарши турувчи энг муҳим куч), табиий иерархия муқаррар (жамиятда муваффақиятли ва муваффақиятсиз, бой ва камбағал бўлиши муқаррар) каби қарашлари сабаб қилиб олинади. Ва бу албатта сўл қарашларга қаршидир. Ўзбекзабон муҳокамаларда унга қарши энг кенг тарқалган аргументлардан бири — Питерсоннинг қайсидир видеода хонаси тартибсиз бўлганига асосланиб, уни "ўз айтганига ўзи амал қилмайдиган" шахс сифатида кўрсатиш бўлди. Келинг, бу вазиятни юзаки баҳслардан юқорироқ туриб таҳлил қилайлик. "Ҳаёт учун 12 қоида" китобида олтинчи қоида қуйидагича: «Дунёни танқид қилишдан олдин ўз уйингни мукаммал тартибга келтир». (Set your house in perfect order before you criticize the world). Бу — унинг энг машҳур, энг кўп муҳокама қилинадиган ва баъзан нотўғри талқин қилинадиган қоидаларидан биридир. Қоиданинг моҳияти: Юзаки қараганда, бу қоида яшаш жойингизни, хонангизни ёки иш столингизни тартибга солишга чақириқдек туюлади. Питерсон бунинг ҳам муҳимлигини таъкидлайди, чунки ташқи тартиб ички ҳолатга таъсир қилади. Аммо Питерсон бунга анча чуқурроқ, метафорик маъно юклайди. Бундаги «уй» — бу сизнинг бутун ҳаётингиз, сиз бевосита назорат қила оладиган барча нарсадир, шу жумладан оилангиз ҳам: Ички дунёингиз: Фикрларингиз, ҳиссиётларингиз, ҳасад, нафрат ва қўрқувларингиз тартибдами? Ўз-ўзингизга ёлғон гапирмаяпсизми? Одатларингиз: Зарарли одатларингиздан воз кечиб, фойдалиларини шакллантиряпсизми? Муносабатларингиз: Оилангиз, дўстларингиз ва ҳамкасбларингиз билан муносабатларингиз соғломми? Кечиришингиз керак бўлган инсонларни кечирдингизми? Масъулиятларингиз: Ишингизга, ўқишингизга, молиявий аҳволингизга, оилангизга ва соғлиғингизга масъулият билан ёндашяпсизми? Қоиданинг асосий фалсафаси: Бу қоида инсонни камтарликка ва диққатни ўзи назорат қила оладиган соҳаларга қаратишга ундайди. Питерсоннинг фикрича, ўз ҳаётида тартиб ўрната олмаган, ички муаммоларини ҳал қилмаган инсоннинг дунёдаги муаммоларни (сиёсат, иқтисодиёт, ижтимоий тенгсизлик) танқид қилиши кўпинча самимий эмас, балки ўз шахсий муваффақиятсизликларидан чалғишга уриниш бўлади. Бунақа танқидлар нафрат ва ҳасадга асосланган бўлиши ва яхшиликдан кўра кўпроқ зарар келтириши мумкин. Оддий қилиб айтганда, бу қоида — глобал муаммоларга аралашишдан аввал, ўзингизнинг шахсий ҳаётингиз учун тўлиқ масъулиятни олишга ундайдиган кучли чақириқдир. Ўз тақдиринг ўз қўлингда деган қарашга кўпроқ тортади. Давоми кейинги постда...

Диққат, жуда узун пост... Питерсон, тартибсиз хона ва ғоялар жанги Ўтган йили Жордан Питерсоннинг "Ҳаёт учун 12 қоида" китобини таржима қилганимиздан сўнг, унинг шахси кўп муҳокама бўлди. Эътиборимни тортгани, эътироз аввало чет элда яшайдиган сўл сиёсий қарашли ҳамюртларимиздан бошланди. Ҳамманинг сиёсий қарашлари ва эркинликларини ҳурмат қиламан учун, шунчаки шахсий фикр деб ўтиб кетдим. “Кимгадир ёқар Лола, Кимдир атиргул шайдоси” Лекин, афсуски, бу фикрлар Ғарбдаги сиёсий контекстни билмаган кўплаб ҳамюртларимизни чалғитиб қўймоқда, китоб ва Питерсон ҳақида тушунтириш бериб ўтмасам бўлмайди. Ўша фикрлардан таъсирланиб, китоб рекламасини рад этган телеграм канал, ҳатто ўқимасдан масхара қилганлар ҳам кўп бўлди. Китобни таржимаси учун айблашгани бутунлай бошқа мавзу. Жордан Питерсоннинг сиёсий қарашлари портрети: Аввало Питерсон психология бўйича жаҳон тан олган профессор, Ҳарвардда доцент, ундан сўнг Торонто университети профессори сифатида фаолият юритган. У ўнлаб йиллар давомида клиник психолог сифатида фаолият юритган. У ўз шахсий практикасида депрессия, хавотир, обсессив-компульсив бузилиш каби оғир руҳий ҳолатлардан азият чекаётган юзлаб беморларга ёрдам берган. Унинг китобларидаги кўплаб ҳаётий маслаҳатлар айнан шу клиник тажрибага асосланган. У психологиянинг турли соҳалари, жумладан қадриятларга асосланган қараш, мафкура, шахс ва ижодкорлик психологиясига оид 100 дан ортиқ илмий мақола муаллифидир. “Ҳаёт учун 12 қоида" (12 Rules for Life) китоби 2018-йилда чоп этилиб, дунё бўйлаб 10 миллиондан ортиқ нусхада сотилган. Анча муддат АҚШ, Канада, Буюк Британия каби кўплаб мамлакатларда №1 бестселлер бўлиб турган. Китоб 50 дан ортиқ тилга таржима қилинган, ўзбек тилида ўтган йили биз тақдим этдик. Унинг лекциялари, интервьюлари ва муҳокамалари жойланган YouTube канали 8.7 миллиондан ортиқ обуначига эга ва ундаги видеолар юз миллионлаб марта кўрилган. У ўз университет лекцияларини интернетга жойлаб, олий таълим курсини миллионлаб инсонлар учун очиқ ва текин қилиб қўйди. Мураккаб нарсаларни ҳам соддалаштириб тушунтириши уни янада машҳур қилди. Унинг лекциялари бутун дунё бўйлаб (Сиднейдан тортиб Лондонгача) катта залларда аншлаг билан ўтади. Бу уни "академик рок-юлдуз"га айлантирди. У шубҳасиз замонамизнинг энг нуфузли интеллектуалларидан бири: У сўз эркинлиги, қадриятлар, гендер сиёсати ва индивидуал масъулият каби мавзулардаги глобал ғарбдаги баҳсларнинг марказий фигуралардан бирига айланган. Унинг ғоялари, айниқса, ҳаётий йўналиш излаётган ёш авлодга, хусусан йигитларга кучли таъсир кўрсатади. Хуллас, Питерсон — бу бир нечта соҳанинг кесишмасида пайдо бўлган ноёб ҳодисадир. У юқори савияли олим профессор, миллионлаб нусхада китоб сота олган ёзувчи, глобал аудиторияга эга медиа-шахс ва одамларнинг ҳаётини ўзгартиришга ёрдам бераётган амалиётчи психолог сифатида ўзини намоён қила олди. Унинг асосий ютуғи — мураккаб фалсафий, психологик ва диний қадриятлар асосидаги ғояларни оддий, тушунарли тилда миллионлаб инсонларга етказа олгани ва уларни ўз ҳаётлари учун масъулиятни олишга илҳомлантира олганидадир. Жордан Петерсонни кўпинча "ўнг қанот консерватори" деб аташади, лекин унинг сиёсий қарашлари бу оддий ёрлиққа сиғмайдиган даражада мураккаб. Унинг кимлигини тушуниш учун уни сиёсатчи эмас, балки замонавий Ғарб дунёсига "ташхис" қўяётган маданиятшунос ва психолог сифатида кўриш тўғрироқ бўлади. Давоми кейинги постда...

#SEPnotes Bugundan Stenford ustozlarining eng esda qolarli va e‘tiborli darslari tahlillarini yozib boraman. Fikrlaringiz hamda qo’llovingiz bu jarayonda men uchun juda muhim. Marhamat, birinchisi — eng tajribali professorlardan biri Uilliam Barnettning “Discovering Strategy” darslaridan: Strategiya — bu sayi-harakatlar orqasidagi mantiq Har qanday tashkilot uchun eng muhim masalalardan biri — qayerga qarab harakat qilayotganimizni bilishdir. Rahbarlik — yo‘l ko‘rsatish, strategiya esa bu yo‘lni aniqlab beruvchi ichki kompasdir. Hozir kuchli raqobat davri, bozorning ko‘p o‘yinchilari texnologiyalari ortda qolyapti, ular qonunchilik talablari bilan to‘qnashmoqda. Bunda strategiya ustuvorliklar ichidan ma‘qulini tanlashni taqozo qiladi. Strategiya shunchaki katta gap emas, balki tashkilot nima qilayotgani, qanday va nima uchun aynan shunday qilayotganini tushuntiruvchi amaliy mantiqdir. Har bir xodim uni anglab, unga muvofiq harakat qilishi kerak. Masalan, kompaniya “mukammallik”ni ustuvor qilsa, xodim ishni puxta bajaradi, hatto kechiksa ham. Agar “tezlik” muhim bo‘lsa, kamchilik bo‘lishi mumkin, ammo mahsulot vaqtida yetkaziladi. Strategiya statik reja emas, dinamik jarayon Ko‘plab muvaffaqiyatli strategiyalar puxta rejalashtirilgan emas, balki yo‘lda topilgan. Facebook dastlab faqat ijtimoiy tarmoq sifatida yaratilgan. Foydalanuvchilar soni oshgach, u platformaga aylanish imkoniyatini kashf etdi va 2007-yilda API’larini ochdi. Bu orqali minglab dasturchilar o‘z ilovalarini yaratdi. Bu qaror boshidan rejalashtirilmagan bo‘lsa-da, aynan tajriba uni shakllantirdi. Boshqa misollar: Trader Joe’s ilgari sigaret va o‘q-dorilar sotgan bo‘lsa, hozir sog‘lom ovqatlar do‘konidir. Honda AQShga katta motorollerni olib kirishni rejalashtirdi, ammo bozor kichik minibayklarni tanladi. Intel esa dastlab xotira chiplarini ishlab chiqardi, ammo chin muvaffaqiyat mikroprotsessorlar bilan keldi. Bu shuni ko‘rsatadiki, strategiya doimiy yangilanadigan gipoteza. Intuit asoschisi Skott Kuk aytganidek: “Holatni ag‘dar-to‘ntar qilishdan qo‘rqmang.” O‘zgarish — yangi imkoniyatlar manbayidir. Alipay 2004-yilda Alibaba eBay bilan raqobat qilsin deb ishga tushirilgan edi. Lekin keyinchalik u moliyaviy texnologiyalar gigantiga aylandi. Gohida "pivot"siz oxirigacha intilish kerak Muvaffaqiyatsizlik har doim ham g‘oyadan voz kechish uchun asos bo‘lavermaydi. Napster musiqani obuna asosida taklif qilgan, lekin omadsizlikka uchragan. Bu model ishlamaydi degan qaror chiqarilgan. Ammo oradan o‘tgan yillarda Spotify va Apple Music aynan shu model bilan katta muvaffaqiyatga erishdi. Shunday ekan, har bir muvaffaqiyatsizlik ortida noto‘g‘ri qaror yotmaydi — balki o‘z vaqtini kutayotgan g‘oya ham bo‘lishi mumkin. Bugungi startaplar dunyosida “pivot” — strategik yo‘nalishni o‘zgartirish — keng tarqalgan. Ba’zida bu foyda beradi, lekin har doim ham emas. HP 1990-yillarda raqamli aloqa texnologiyalariga sarmoya kiritdi. Texnologiyalar ilg‘or edi, lekin bozor hali tayyor emasdi. Shu paytda printerlar katta daromad keltirayotgan edi, yangi bo‘lim esa zarar ko‘rsatdi. Biroq vaqt o‘tib, bu texnologiyalar dolzarb bo‘lib chiqdi. Rahbardan esa sabrli bo‘lish, strategik qarorlarida qat’iyatli qolishi talab etildi. Rejalashtirish strategiyadan farq qiladi Masalan, Sovet Ittifoqi mix ishlab chiqarishni son asosida rag‘batlantirdi — natijada mayda mixlar ishlab chiqarildi. Keyin og‘irlik asosida baholashga o‘tildi — bu safar juda katta mixlar paydo bo‘ldi. Reja mantiqqa tayanmasa, samarasiz bo‘ladi. Apple strategiyasi bunga yorqin misol. iTunes dastlab kompyuterlar raqobatbardosh bo‘lishi uchun yaratilgan. Keyin iPod, iTunes Store, va iTunes Windows versiyasi orqali kompaniya o‘z strategiyasini o‘zgartirdi. iPhone chiqqanda dastlab App Store yo‘q edi. Keyin bu butun mobil ekotizimni yaratdi. Bu strategiyalar birin-ketin tajriba orqali topilgan. Stiv Jobs aytganidek: “Nuqtalarni oldindan emas, faqat orqaga qarab bog‘lash mumkin.” Demak, strategiya bu — yo‘ldan ko‘ra, yo‘lni topish jarayoni. Reja — xarita, lekin manzilga yo‘l tajriba orqali ochiladi.

Ploss podcast'нинг навбатдаги сонида санъатшунос, кинотанқидчи Самандар Эгамбердиев Ҳиндистонниг жанубий қисмидаги ўрмонда жойлашган университети ҳақида қизиқарли маълумотлар билан бўлишди. Унинг айтишича, ўрмондан университет кампусига келиб қолган йиртқич ҳайвонларга инсонлар ўзини ҳимоя қилиш учун ҳам агрессия қилиши мумкин эмас экан. Подкастни кўриш учун линк: https://youtu.be/sFZfKw51sGs #podcast

Бизнесларда муаммолар бўлиши табиий. Биз эса уларни соддалаштириб, шундай лэйбллар қўямиз: “Бозор суст”, “Иш юришмаяпти”, “Маҳсулот тўлиқ ишламаяпти”, “Жамоа чарчаган”. Ва шошилиб битта хулоса чиқарамиз: “Бозор йўқ экан”, “Маҳсулот нотўғри”, “Умуман ишламайди”. Аммо ҳақиқат шундаки, бу муаммоларнинг ечими ҳам оддий эмас. Улар комплекс. Тизимли. Шунинг учун ҳам битта сабабни айблаш — ўзимизни алдашдир. Муваффақиятли стартаплар бу муаммоларни соддалаштириш ўрнига, ҳар бирига алоҳида ёндашиб ечим топиши керак. Улар сабр қилиб, кузатиб, ўлчаб (аналитика орқали), турли экспериментлар ўтказиб, катта муаммони қадамма-қадам ҳал қилиши лозим. Масалан, бир вақтнинг ўзида: – Продуктда кичик friction (тўсиқ) бўлади, – Маркетинг нотўғри каналдан кетаётган бўлади, – Нархлаш стратегияси мос эмас бўлади, – Жамоада устуворлик (prioritization) масаласида муаммо бўлади. Сиз эса “бозор йўқ экан” деб ҳисоблайсиз, лекин аслида — самарасиз маркетинг, нотўғри onboarding ва позициялаш биргаликда ишни тўхтатяпти. Оддий жавоб бериш осон. Лекин ҳақиқий ечим — мураккабликни қабул қилиш, унга тизимли ёндашиш ва деталларга эътибор қаратишда. Шунинг учун ҳам, муаммога шунчаки битта жавоб эмас, уни суб-категорияларга бўлиб, ҳар бир йўналишда ечим излаш керак. Агар ходимларингиздан кимдир умумлаштирилган жавоб берса, унга қайта-қайта савол беринг — у муаммони чуқур тушуняптими ёки шунчаки дангасалик қилиб, баҳона қилаяптими, шунга аниқлик киритинг. Бизнесда кўпинча шундай умумлашган “бахона”лар ортида масъулиятдан қочиш ётади. @paiziev24

АҚШ доллари расмий курси 12 725 сўмгача (+32,74) кўтарилди. #kurs @allaevuzb

Олдинги пост давоми... Хўш, Милейнинг тажрибасидан қандай хулоса чиқариш мумкин? Популизмнинг бадали оғир бўлади: Аргентина мисоли ўнлаб йиллар давом этган масъулиятсиз иқтисодий сиёсат мамлакатни қандай инқирозга олиб келиши мумкинлигини яққол кўрсатди. "Шок терапияси" ишлайди, лекин...: Радикал, оғриқли бўлса-да, қатъий макроиқтисодий ислоҳотлар гиперинфляцияни жиловлаш ва бюджетни тартибга солишга қодир. Бироқ бунинг ижтимоий бадали жуда юқори бўлади. Бутун савол — жамият бу бадални қанча вақт тўлашга тайёр? Сиёсий ирода ҳал қилувчи омил: Милейнинг энг катта ютуқларидан бири — унинг сиёсий иродаси. У оммабоп бўлмаган, оғриқли қарорларни қабул қилишдан қўрқмади. Келажак ноаниқ: Макроиқтисодий кўрсаткичлар яхшиланаётганига қарамай, Аргентина келажаги ҳамон ноаниқ. Иқтисодий ўсиш барқарор бўладими? Ижтимоий кескинлик сиёсий беқарорликка олиб келмайдими? Милей ислоҳотларини давом эттириш учун сиёсий қўлловни сақлаб қола оладими? Аргентина бугун бутун дунё иқтисодчилари кузатаётган улкан лабораторияга айланган. Агар Милей иқтисодий ўсишни барқарорлаштириб, унинг самарасини оддий аҳолига ҳам етказа олса, унинг модели бошқа инқироздаги давлатлар учун тайёр намуна бўлиши мумкин. Агар ижтимоий норозилик устун келса, бу тажриба радикал либертариан ислоҳотларнинг хавфли эканини яна бир бор исботлайди. Ҳозирча аниқ бўлгани шуки, "бензоарра" ишлатилди, самара бермоқда ва энди унинг оқибатлари билан яшашга тўғри келади. #iqtisodiyot #siyosat