FactNameh | فکت‌نامه

❌ ادعای شاخ‌دار منتسب به پدر روح‌الله عجمیان درباره قبر فرزندش 🔹ادعایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که اظهاراتی را به پدر روح‌الله عجمیان نسبت می‌دهد. 🔹بر اساس این ادعا پدر روح‌الله عجمیان گفته «مردم بر سر مزار فرزندم مدفوع می‌کنند.» 🔹روح‌الله عجمیان یک نیروی بسیج بود که در آبان ۱۴۰۱ در جریان اعتراضات زن، زندگی، آزادی در کرج کشته شد. محمدمهدی کرمی و سیدمحمد حسینی از متهمان این پرونده در دی‌ماه ۱۴۰۱ اعدام شدند و حمید و فرزانه قره‌حسنلو در زندان‌های یزد و مشهد به اتهام مشارکت در قتل دوره حبس خود را سپری می‌کنند. 🔹این اظهارات مربوط به هیچ‌کدام از مصاحبه‌های پدر روح‌الله عجمیان نیست و او چنین چیزی نگفته است. 🔹این مطلب را اولین‌بار یک کاربر ایکس (توییتر) که مطالب طنز و کنایی تولید می‌کند، منتشر کرد. 🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعا که پدر روح‌الله عجمیان چنین جمله‌ای گفته، نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

✍️ از ذرات آهن در هوای تهران چه می‌دانیم؟ 🔹در آبان ۱۴۰۴، ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان می‌داد ذرات غبار روی خودرو با آهنربا جذب می‌شوند و شایعه «وجود ذرات آهن در هوای تهران» را گسترش داد. 🔹ذرات معلق شهری (PM2/5 و PM10) ذراتی ریز هستند که شامل ترکیبی از مواد معدنی، دوده، سولفات‌ها، نیترات‌ها و فلزات حاصل از سایش ترمز و لاستیک است. 🔹آهن یکی از اجزای ثابت ذرات معلق ریز تهران است و منشاء آن ترکیبی از سایش قطعات فلزی، گردوخاک و منابع طبیعی است. 🔹در محیط‌های بسته و پرارتعاش مانند مترو، غلظت آهن در ذرات PM10 و PM2/5 به دلیل سایش چرخ‌ها و ترمزها به مراتب بیشتر از هوای آزاد است. 🔹ذراتی که در ویدیوها به آهنربا جذب می‌شوند، بزرگتر از ۱۰ میکرون هستند و غالباً مربوط به صنایع فلزی یا مناطق پر ترافیک محلی‌اند و به کل هوای تهران تعمیم داده نمی‌شوند. 🔹این ذرات بزرگ با وزن خود در ارتفاع پایین‌تر از لایه‌های تنفسی تجمع می‌یابند و شعاع پراکندگی آن‌ها محدود به چندده تا چندصد متر از منبع انتشار است. 🔹فلزات سنگین سمی مانند سرب و جیوه در هوا وجود دارند، اما خاصیت مغناطیسی ندارند و نمی‌توانند جذب آهنربا شوند. 🔹ریسک سلامت ذرات ریز PM2/5 بیشتر است، زیرا می‌توانند وارد عمق ریه شوند، در حالی که ذرات درشت‌تر و مغناطیسی، اثر بیماری‌زایی جدی ندارند. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار عضو شورای شهر کرمان درباره کمتریل‌پاشی در آسمان ایران 🔹عشرت کردستانی، عضو شورای شهر کرمان گفته ناتو، آمریکا و اسرائیل در آسمان ایران و کرمان «کمتریل‌پاشی» می‌کنند. 🔹او گفته «کمتریل» حاوی نانوذرات و مواد سمی است، باعث آلودگی و بیماری‌هایی مانند سرطان شده، این موضوع در ایران اثبات شده و در کرمان نیز مشاهده شده است. 🔹این ادعاها شاخ‌دار است. ادعای وجود «کمتریل» نیز یک تئوری توطئه قدیمی است. 🔹رد دودمانندی که هواپیماها در آسمان ایجاد می‌کنند صرفاً بخار آب یخ‌زده ناشی از سوخت موتور است و سمی نیست. 🔹تحقیقات علمی گسترده نهادهایی مانند ناسا، اصل ادعای وجود کمتریل را رد کرده‌اند. 🔹از نظر منطقی نیز اساسا پرواز عادی و مستمر هواپیماهای ناتو، آمریکا و اسرائیل بر فراز ایران در وضعیت غیرجنگی برای انتشار مواد سمی، دور از ذهن بوده و چنین چیزی گزارش نشده است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای این عضو شورای شهر کرمان نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت بیست و دوم - «نهضت هدایت نقدینگی» 🔹احتمالا بارها عبارت «هدایت نقدینگی» را شنیده‌اید. یکی از مصادیق این عبارت، «تسهیلات تکلیفی» و «وام‌های زورکی» است که هر سال در بودجه تعیین می‌شود. 🔹اما معنی این عبارت چیست؟ «هدایت نقدینگی» چه هزینه‌ای برای اقتصاد ایران و بودجه به همراه دارد؟ 🔹در قسمت بیست و دوم پادکست هزارداستان بودجه درباره این سوال‌ و سوالات دیگری صحبت کرده‌ایم. 🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در سایت رادیو فردا بشنوید 🌐 @Factnameh

❌ آیت‌الله سیستانی دستور جمع‌آوری فرش‌های اهدایی منتسب به خانواده انصاری از حرم امام حسین را نداده است 🔹در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که آیت‌الله سیستانی دستور جمع‌آوری فرش‌های اهدایی منتسب به خانواده انصاری (مالک بانک آینده) از حرم امام حسین را صادر کرد. 🔹انتشار گسترده خبر پس از انتشار آن به دست یک کاربر در بخش تعاملی خبرگزاری فارس و سپس در شبکه ایکس علی‌اکبر رائفی‌پور آغاز شد. 🔹این ادعا بدون پشتوانه و منبع عنوان شده و نادرست است. 🔹هیچ خبری در این خصوص در پایگاه اطلاع‌رسانی رسمی آیت‌الله سیستانی و خبرگزاری شفقنا (منتشرکننده مواضع او) پیدا نشد. 🔹در «پورتال حرم مطهر امام حسین» نیز هیچ اشاره‌ای به جمع‌آوری فرش‌ها یا دستوری در این زمینه یافت نشد. 🔹همچنین یک پست اینستاگرامی منتشر شده که می‌گوید «تولیت حرم امام حسین» به این شایعه پاسخ داده و صفحه رسمی حرم این خبر را تکذیب کرده است، اما این ادعا هم نادرست است. 🔹این پست اینستاگرامی فقط تصویری از یک کتاب دعا با متن دعایی به زبان عربی بود که ارتباطی به فرش‌ها یا تکذیب ادعا نداشت. 🔹علی‌اکبر انصاری (پدر علی انصاری، مالک بانک آینده) یکی از اهداکنندگان شناخته‌‌شده فرش به عتبات عالیات بود. 🔹بانک آینده طی یک دهه گذشته یکی از موسسات مالی مشکل‌دار در ایران بوده که به‌تازگی منحل و در بانک ملی ادغام شد. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🔹 کِمتریل یک تئوری توطئه قدیمی است 🔹با بحرانی شدن وضعیت خشکسالی و کمبود آب، ادعایی در شبکه‌های اجتماعی بسیار پربازدید شده که می‌گوید «کمتریل‌پاشی» در ایران مانع بارش باران شده و خشکی مصنوعی به وجود آورده و در عوض به آلودگی هوا و افزایش بیماری‌ها دامن زده است. 🔹ادعای وجود «کِمتریل» (Chemtrail) یک تئوری توطئه قدیمی در سطح جهانی و نادرست است. 🔹هواداران این تئوری، رد دود مانندی که هواپیما در آسمان به‌جای می‌گذارد را «کِمتریل» می‌نامند و مدعی‌اند حامل مواد خطرناکی است که مانع بارش می‌شود و ویروس، میکروب و موادی را که ذهن مردم را کنترل می‌کند، روی زمین می‌پراکند. 🔹ردی که از حرکت موتور جت در لایه‌های بالای جو باقی می‌ماند «کُنتریل» نام دارد که ناشی از تبرید سریع آب باقی‌مانده از سوخت موتور است که به سرعت به ذرات ریز یخ تبدیل و مدتی بعد هم در اثر تابش خورشید یا وزش باد، پراکنده می‌شود. 🔹در ایالات متحده تحقیقات گسترده‌ای در رد این تئوری توطئه منتشر شده، از جمله گزارش‌‌های آژانس حفاظت از محیط زیست، سازمان هوانوردی فدرال، ناسا و سازمان ملی اقیانوسی و جوی. 🔹در این ادعاها گاه عملیات‌های «مهندسی اقلیم» را با «کمتریل‌پاشی» یکی می‌گیرند. 🔹مهندسی اقلیم، مجموعه‌ای از روش‌های ادعایی برای خنک‌کردن زمین یا حذف گازهای گلخانه‌ای از جو است و ارتباطی به تئوری توطئه کمتریل‌پاشی ندارد. 🔹ضمن اینکه اجرای مخفیانه چنین برنامه‌ای در مقیاس وسیع نیز غیرممکن است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعاها مربوط به «کمتریل‌پاشی» نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

📝 دفاتر فرهنگی جمهوری اسلامی در اروپا چه می‌کنند؟ 🔹فکت‌نامه تلاش کرده در یک گزارش تحقیقی به این پرسش و پرسش‌های دیگری درباره رایزنی‌های ایران در اروپا پاسخ دهد. 🔹این گزارش بر اساس تحلیل ۱۵۸۸ عنوان محتوای خبری منتشرشده در سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در فاصله شهریور ۱۴۰۰ تا پایان تیر ۱۴۰۴، تهیه شده است. 🔹رایزنی‌های فرهنگی، زیرمجموعه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌اند. خود این سازمان روی کاغذ وابسته به وزارت ارشاد است، اما در عمل زیر نظر رهبر جمهوری اسلامی اداره می‌شود. 🔹این سازمان امسال ۳۲۰۰ میلیارد تومان بودجه دارد که با احتساب نرخ تبدیل بودجه، معادل ۶۰ میلیون دلار آمریکا است. 🔹در ظاهر بیشتر اخبار رایزنی‌ها محتوای «فرهنگی و هنری» دارند، اما در عمل درون‌مایه بسیاری از این اخبار سیاسی و ایدئولوژیک است. 🔹بررسی زمانی تاریخ انتشار اخبار منتشرشده در سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نشان می‌دهد اوج فعالیت خبری این دفاتر به سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ و در زمان فعالیت دولت ابراهیم رئیسی برمی‌گردد. 🔹میزان فعالیت دفاتر فرهنگی ایران در اروپا البته یکسان نیست. به طور مشخص حجم فعالیت‌ها در روسیه و بالکان به مراتب بیشتر از سایر کشورهاست. با توجه به نزدیکی ایران با روسیه و برخی کشورهای بالکان، به نظر می‌رسد دست نمایندگان جمهوری اسلامی برای تبلیغات سیاسی و ایدئولوژیک در این کشورها بازتر از اروپای غربی باشد. 🔹بررسی‌های آماری نشان می‌دهد حجم فعالیت سیاسی و مذهبی رایزنی‌های ایران در روسیه، صربستان و بوسنی به مراتب بیشتر از کشورهای غرب اروپاست. در عوض، محور فعالیت‌ رایزنی‌ها در ایتالیا، آلمان و اتریش عمدتا رویدادهای «فرهنگی و هنری» است. 🔹یکی از الگوهای پرتکرار در میان اخبار رایزنی‌ها دفاع از سیاست‌های جمهوری اسلامی در ارتباط با زنان و توجیه حجاب اجباری است. فکت‌نامه دست‌کم ۴۳ عنوان خبر را در فاصله سال‌های ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۴ شناسایی کرده که موضوع آنها حجاب، زنان و جنسیت است. 🔹به عنوان نمونه می‌توان به برگزاری نشستی در یونان اشاره کرد که در آن یکی مدافعان حجاب اجباری با استناد به اخبار جعلی، حجاب اجباری را پدیده‌ای عادی و فرهنگی معرفی می‌کند و منکر برخوردهای خشن پلیس می‌شود. 🔹با وجود سیاست‌های اروپا در حمایت از اقلیت‌های جنسی، یکی از محورهای فعالیت رایزنی‌های جمهوری اسلامی، تبلیغات علیه همجنس‌گرایی است. به عنوان نمونه می‌توان به سخنرانی محمدمهدی ایمانی‌پور، رئیس سازمان ارتباطات اسلامی در واتیکان اشاره کرد که در آن به‌صراحت همجنسگرایی را «انحراف جنسی»، «نقشه جنگ جهانی علیه نهاد خانواده» و توطئه «اتاق‌های فکر کشورهای غربی» توصیف می‌کند. 🔹تبلیغ و ترویج سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی هم یکی از موضوعات پرتکرار در میان اخبار رایزنی‌های فرهنگی است؛ از مراسم بزرگداشت برای قاسم سلیمانی و حسن نصرالله تا برگزاری سخنرانی در قلب اروپا برای تشریح کلیدواژه‌های «هجرت» و «جهاد». 🔹دیگر موضوع داغ و پرتکرار در اخبار این رایزنی‌ها، طرح مساله اسرائیل و فلسطین است. به‌خصوص بعد از حمله هفتم اکتبر حماس و تشدید بحران در غزه، رایزنی‌های جمهوری اسلامی فعالیت‌های گسترده‌ای آغاز کرده‌اند. به عنوان مثال می‌توان به برگزاری نمایشگاه عکس به مناسبت «چهلمین روز طوفان‌الاقصی» اشاره کرد که با مشارکت دفتر فرهنگی جمهوری اسلامی در آتن برگزار شد. 🔹البته رایزنی‌های فرهنگی ایران در غرب اروپا کمی محتاط‌ترند. تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد، هم حجم اخبار مرتبط با اسرائیل و فلسطین در رایزنی‌های شرق اروپا بیشتر است و هم محتوای آنها تندتر است. به عنوان نمونه در دفاتر فرهنگی ایران در روسیه جلساتی برگزار می‌شود که در آن سخنرانان به صراحت درباره نابودی و فروپاشی اسرائیل صحبت می‌کنند؛ چیزی که مشابهش را در غرب اروپا نمی‌بینیم. 🔹دیوان حافظ با مقدمه علی خامنه‌ای به زبان صربی؛ این کتابی است که رایزنی فرهنگی ایران در صربستان در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است. 🔹دست‌کم ۲۵ عنوان دیگر در میان اخبار رایزنی‌های ایران در اروپا وجود دارد که موضوع آنها مدح و ستایش علی خامنه‌ای است؛ از گزارش‌های اغراق‌آمیز درباره رونمایی ترجمه‌های یونانی، سوئدی، ایتالیایی و اسپانیایی و… کتاب خاطرات و سخنرانی‌های خامنه‌ای تا انتشار دیدگاه‌های افرادی که به نام «اندیشمند غربی» معرفی می‌شوند و «نگاه عمیق و ژرف» رهبر جمهوری اسلامی را ستایش می‌کنند. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره ثابت‌ماندن قیمت نان در دولت ابراهیم رئیسی 🔹علیرضا عباسی، نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس، می‌گوید: قیمت نان در دولت ابراهیم رئیسی ثابت بود. 🔹این‌طور نیست. گزارش‌ها و اخبار مستندی وجود دارد که نشان می‌دهد در دوره فعالیت دولت سیزدهم قیمت افزایش داشته است. 🔹به طور مشخص، رسانه‌ها در آبان ۱۴۰۲، اخباری مبنی بر افزایش ۴۰ درصدی قیمت نان در ۱۵ استان منتشر کردند. مقام‌های دولتی از جمله احمد وحیدی، وزیر وقت کشور نیز این افزایش قیمت را تایید کرده‌اند. 🔹داده‌های مرکز آمار ایران نیز نشان می‌دهد شاخص بهای گروه نان و غلات در طول فعالیت دولت سیزدهم بیش از ۱۵۹ درصد افزایش داشته و تقریباً ۲/۶ برابر شده است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای ثابت ماندن قیمت نان در دولت سیزدهم، نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره درمان افسردگی با «شناخت خود» به جای استفاده از دارو 🔹شخصی به نام «حسین اورا» در اینستاگرام ادعا کرده «افسردگی با دارو خوب نمی‌شود و شناخت خود، آن را درمان می‌کند» و «علم نشان داده بهترین روش مواجه با افسردگی، مدیتیشن است». 🔹این ادعاها نادرست است و پشتوانه علمی و روانشناسی ندارد. 🔹این فرد فارغ‌التحصیل رشته معماری است و در حوزه‌های پزشکی، روانپزشکی یا روانشناسی تخصصی ندارد. 🔹افسردگی یک اختلال پیچیده و چند بعدی است که ذهن و بدن را درگیر می‌کند و از نظر علمی، نتیجه تعامل عوامل زیستی، روانی و اجتماعی است و درمان آن معمولا نیازمند رویکردی ترکیبی شامل دارو، روان‌درمانی و اصلاح سبک زندگی است. 🔹خودشناسی یا خودآگاهی، راه درمان افسردگی نیست. اگر خودآگاهی کنترل‌نشده باشد و بدون پشتیبانی حرفه‌ای انجام شود، می‌تواند علائم افسردگی را تشدید کند و حتی خطرناک باشد. 🔹مطالعات نشان داده‌اند که داروهای ضدافسردگی میزان بهبودی قابل توجهی ایجاد می‌کنند و در موارد شدید، ترکیب دارو و روان‌درمانی اولویت دارد. 🔹ادعای اینکه «افسردگی با قرص بی‌حس و سِر می‌شود» و فرد کلاً «خوشحالی را هم حس نمی‌کند» نیز غیرعلمی و نابجاست. 🔹درمان‌ها عوارض جانبی دارند؛ تحقیقات نشان می‌دهد حدود ۳۰ تا ۴۵ درصد از مصرف‌کنندگان داروهای ضدافسردگی گروه SSRIs تجربه‌ای شبیه «بی‌حسی عاطفی» دارند. 🔹با وجود این، هم تعمیم این عارضه به همه کسانی که با قرص درمان می‌شوند، نادرست است و هم رد موثرترین درمان‌های علمی است که تابحال آزموده شده‌اند. 🔹ادعای اینکه «علم نشان داده بهترین روش مواجه با افسردگی، مدیتیشن است» هم نادرست است. 🔹علم هنوز به قطعیتی درباره ارتباط مدیتیشن با افسردگی نرسیده است. تحقیقاتی آن را به عنوان درمان ترکیبی مفید می‌دانند، برخی پژوهش‌ها آن را بی‌ضرر تشخیص داده‌اند و گروهی می‌گویند که می‌تواند برای بیمار دارای افسردگی خطرناک باشد. 🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعاها نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🔹 قرص‌های ال‌دی باعث مسمومیت نمی‌شود 🔹ویدیویی در یک صفحه پردنبال‌کننده اینستاگرامی به نام «طب یاسر» منتشر شده که ادعا می‌کند قرص‌های ضدبارداری «ال-دی» بر روی سلامت زنان «عوارض وحشتناک» دارد و «سم بالقوه» هستند. 🔹این ادعاها نادرست است. این قرص‌ها نه «سم بالقوه» هستند و نه «قدرت باروری» را به طور دائمی از بین می‌برند. 🔹قرص‌های ترکیبی ضدبارداری (مانند ال‌دی) داروهای هورمونی کنترل‌شده‌ای هستند که سال‌هاست در سراسر دنیا با نظارت پزشکی مصرف می‌شوند. 🔹مصرف قرص ال‌دی مانند بسیاری از داروها می‌تواند برای برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کند که شامل خون‌ریزی نامنظم، درد پستان، تهوع و در برخی موارد تغییرات خلقی یا کاهش میل جنسی است. 🔹این عوارض برای همه رخ نمی‌دهند. 🔹به دلیل هورمونی بودن و احتمال بروز اثرات نامطلوب در برخی زنان، مصرف این داروها حتما باید با آگاهی و نظارت پزشک انجام شود، به خصوص اگر فرد شرایط پزشکی خاصی دارد. 🔹سازمان بهداشت جهانی این قرص‌ها را «برای اکثر زنان ایمن و مناسب» تشخیص داده است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 جلیلی و صیفی‌جات 🔹در قسمت ۲۴۳ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره خبری حرف می‌زنیم که ادعا می‌کند ۷۴ جسد در بستر دریاچه سد کرج پیدا شده است. 🔹همزمان با تشدید بحران آب در ایران، فردی در یک مصاحبه ادعا کرده می‌تواند مشکل بی‌آبی کشور را حل کند. درباره شاخ‌دار ایده او توضیح می‌دهیم. 🔹در ادامه سراغ چند موضوع اقتصادی رفته‌ایم؛ از ماجراهای بانک مرکزی و بانک آینده گرفته تا گزارشی درباره تورم و البته تکرار ادعای سعید جلیلی درباره بازار صیفی‌جات روسیه. 🔹مدت‌زمانِ ساخته‌شدنِ استادیوم آریامهر (آزادی)، موضوعی است که وزیر ورزش به آن اشاره کرده بود و ما آن را فکت‌چک کردیم. 🔹ادعای تولید میلیون‌ها واژه در زبان فارسی، از جمله پست‌های پربازدید شبکه‌های اجتماعی بود و ما به آن نشان نادرست دادیم. 🔹درگیری‌های خونین سودان و ادعایی که درباره دلایل شکل‌گیری آن شده بود، موضوع دیگری است که به آن پرداخته‌ایم. 🔹انتخاب شهردار جدید نیویورک و بازتاب گسترده آن در رسانه‌ها، دستمایه انتشار ویدیوهای پربازدیدی شد که البته درست نبودند و درباره آنها توضیح داده‌ایم. 🔹نقش عصاره ریشه قاصدک در درمان سرطان و مضر بودن نمک تصفیه‌شده، دو ادعای نادرست حوزه سلامت در این اپیزود هستند. 00:01:17 مقدمه 00:03:20 روزنامه پیام سپیدار خبر کشف ۷۴ جسد در سد کرج را منتشر نکرده است 00:08:43 ادعای شاخ‌دار تبخیر آب و انتقال آن به زاگرس برای بارش باران 00:15:29 درباره نقش رئیس بانک مرکزی در زیان انباشته بانک آینده چه می‌دانیم؟ 00:20:25 ادعای نادرست جلیلی درباره واردات ۱۱ میلیارد دلاری صیفی‌جات در روسیه 00:25:29 ادعای نادرست تورم ۱۷۱ درصدی در دولت پزشکیان 00:28:57 درباره مدت ساخت استادیوم آزادی چه می‌دانیم؟ 00:35:32 ادعای نادرست درباره توان تولید واژگان فارسی در مقایسه با دیگر زبان‌ها 00:44:11 راجی، «کشف حجاب» زنان و آنچه در سودان می‌گذرد 00:52:08 ادعای نادرست پخش اولین اذان نیویورک پس از انتخاب ممدانی 00:55:44 ادعای نادرست مرگ سلول‌های سرطانی با عصاره ریشه قاصدک 00:58:52 ویدیوی نادرست درباره «سمی» و مضر بودن نمک تصفیه‌شده 01:02:33 کامنت‌ها 🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید. 📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در اپل پادکست بشنوید 👈 در اسپاتیفای بشنوید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره زیر آب رفتن و محو شدن استانبول 🔹در اینستاگرام ادعا شده که به گفته دانشمندان و زمین‌شناسان، استانبول دارد با رفتن به زیر آب، محو می‌شود. 🔹شهرهای ساحلی ترکیه با چالش‌های بالا آمدن سطح آب دریا و نشست زمین روبرو هستند، اما ادعای اینکه استانبول «در حال زیر آب رفتن» است، بی‌مبناست. 🔹ادعاهایی مانند زیر آب رفتن شهرهایی مثل استانبول یا ازمیر تا سال ۲۱۰۰، اغلب بر اساس سناریوهای فرضی مطرح می‌شوند که افزایش سطح دریا را بررسی می‌کنند، نه پیش‌بینی‌های قطعی علمی. 🔹پژوهشی که در مجله پایش و ارزیابی محیط‌زیست در ترکیه منتشر شده، آسیب‌پذیری نواحی ساحلی ترکیه در برابر بالا آمدن سطح دریا را بررسی کرده و سه سناریو را تا سال ۲۲۰۵ شبیه‌سازی کرده است. 🔹در بدترین حالت بخش‌هایی از سواحل ترکیه زیر آب خواهند رفت که معادل سه‌دهم درصد مساحت این کشور است. 🔹نگرانی‌ها بیشتر درباره ازمیر است نه استانبول. نشست زمین در سواحل ازمیر، به‌ویژه مناطق بازیافت‌شده، خطر آب‌گرفتگی را با بالا آمدن سطح دریا افزایش می‌دهد. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره نجات دنیا از خشکسالی به دست یک دانشمند ایرانی 🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی بارها بازنشر شده و در آن ادعا می‌شود دکتر سروش سروشیان «دنیا را از خشکسالی نجات داد، در حالی که کشور خودش درگیر خشکسالی است». 🔹سروش سروشیان، محقق برجسته در زمینه علوم آب و هواشناسی، بنیان‌گذار و مدیر مرکز هیدرومتئورولوژی و سنجش از راه دور (CHRS) در دانشگاه کالیفرنیا، ارواین است. 🔹او عضو آکادمی ملی مهندسی آمریکا، آکادمی جهانی علوم و دریافت‌کننده بالاترین نشان افتخاری اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا (AGU)، مدال ویلیام بویی است. 🔹با وجود سوابق آکادمیک پربار سروش سروشیان، سند معتبری که نشان دهد او پروژه‌ای را اجرا کرده یا «اختراعی» داشته که یک نقطه خاص را از خشکسالی نجات داده باشد یا مستقیما موجب کاهش خشکسالی در ابعاد منطقه‌ای، محلی یا جهانی شده باشد، پیدا نشد. 🔹جمله‌ای که در ویدیو در مورد عدم حمایت ایران از سروشیان نقل شده، در هیچ گفت‌وگو یا مصاحبه‌ای از او یافت نشد. 🔹تمرکز صحبت‌های سروشیان درباره ایران، محدود به همکاری‌های آکادمیک و انتقال تجربه از آمریکا به ایران است. 🔹خشکسالی همچنان در بسیاری از نقاط دنیا ادامه داشته و در شرایط بحرانی قرار دارد. 🔹گزارش‌های سازمان ملل و مراکز ملی مقابله با خشکسالی آن را «یک فاجعه جهانی در حال وقوع» توصیف کرده‌اند که میلیون‌ها نفر در شرق و جنوب آفریقا و همچنین منطقه مدیترانه را تحت تاثیر قرار داده است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعای شبکه‌های اجتماعی نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ خشکسالی امسال به دلیل تعمد وزارت نیرو برای بارور نکردن ابرها نیست 🔹شخصی به نام «مصطفی خوش‌چشم» در شبکه افق صداوسیما، خشکسالی امسال ایران را به تعمد وزارت نیرو در بارور نکردن ابرها نسبت داده است. 🔹این گفتگو مربوط به مرداد بوده و آقای خوش‌چشم ادعا می‌کند بارندگی در تابستان سال گذشته به خاطر وزارت محرابیان بوده و خشکسالی امسال نتیجه کم‌کاری وزیر یا دولت جدید است. 🔹مصطفی خوش‌چشم پیش‌زمینه‌ای در حوزه علم هواشناسی ندارد و پیش‌تر ادعاهای بی‌اساس دیگری در حوزه‌های مختلف از جمله سلامت، سیاست بین‌الملل و مسائل نظامی نیز بیان کرده است. 🔹بارورسازی ابر به معنای تلاش برای افزایش بارش در ابری است که وجود دارد. بنابراین، بدون وجود ابر، بارورسازی بدون معناست. 🔹در بهترین حالت و فقط برای برخی از انواع ابرها می‌توان انتظار افزایش کم تا متوسط بارندگی را داشت. 🔹برخلاف ادعای او، در مرداد ۱۴۰۴ ابرهای پربار و خاکستری در آسمان تهران نبود که بتوان آنها را بارور کرد. 🔹افزایش بارندگی تیر ۱۴۰۳ هم نسبت به سال قبل تنها ۱.۳ میلی‌متر بوده و در مرداد ۱۴۰۳ هم شاهد کاهش ۲.۹ میلی‌متری بارش بودیم؛ پس پارسال هم پربارش نبود. 🔹بررسی سندهای عملیاتی منتشرشده نشان می‌دهد برخلاف ادعای مصطفی خوش‌چشم، بیشترین تلاش برای بارورسازی ابرها نه در دوره وزارت محرابیان، که پس از آن انجام شده است. 🔹با این توضیحات فکت‌نامه به ادعای خوش‌چشم و شبکه افق صداوسیما نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 جلیلی و صیفی‌جات 🔹در قسمت ۲۴۳ پادکست هفتگی فکت‌نامه ابتدا درباره خبری حرف می‌زنیم که ادعا می‌کند ۷۴ جسد در بستر دریاچه سد کرج پیدا شده است. 🔹همزمان با تشدید بحران آب در ایران، فردی در یک مصاحبه ادعا کرده می‌تواند مشکل بی‌آبی کشور را حل کند. درباره شاخ‌دار ایده او توضیح می‌دهیم. 🔹در ادامه سراغ چند موضوع اقتصادی رفته‌ایم؛ از ماجراهای بانک مرکزی و بانک آینده گرفته تا گزارشی درباره تورم و البته تکرار ادعای سعید جلیلی درباره بازار صیفی‌جات روسیه. 🔹مدت‌زمانِ ساخته‌شدنِ استادیوم آریامهر (آزادی)، موضوعی است که وزیر ورزش به آن اشاره کرده بود و ما آن را فکت‌چک کردیم. 🔹ادعای تولید میلیون‌ها واژه در زبان فارسی، از جمله پست‌های پربازدید شبکه‌های اجتماعی بود و ما به آن نشان نادرست دادیم. 🔹درگیری‌های خونین سودان و ادعایی که درباره دلایل شکل‌گیری آن شده بود، موضوع دیگری است که به آن پرداخته‌ایم. 🔹انتخاب شهردار جدید نیویورک و بازتاب گسترده آن در رسانه‌ها، دستمایه انتشار ویدیوهای پربازدیدی شد که البته درست نبودند و درباره آنها توضیح داده‌ایم. 🔹نقش عصاره ریشه قاصدک در درمان سرطان و مضر بودن نمک تصفیه‌شده، دو ادعای نادرست حوزه سلامت در این اپیزود هستند. 🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید. 📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در اپل پادکست بشنوید 👈 در اسپاتیفای بشنوید 🌐 @Factnameh

❌ ویدیوی ساختگی از نوجوانی که در سال ۲۰۰۹ نهصد هزار بیت‌کوین داشت 🔹ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که ادعا می‌کند دختری نوجوان را نشان می‌دهد که در ۱۵ مارس ۲۰۰۹ میلادی ۹۰۰ هزار بیت‌کوین در اختیار داشت. 🔹این ویدیو ساختگی و تولیدشده هوش مصنوعی است. 🔹در مارس ۲۰۰۹ هنوز ۹۰۰ هزار بیت‌کوین ماین نشده بود. 🔹شبکه بیت‌کوین در سوم ژانویه ۲۰۰۹ راه‌اندازی شد. مارس ۲۰۰۹، تنها دو ماه از تولد آن گذشته بود و هنوز قیمت‌گذاری و صرافی‌ای وجود نداشت و تنها ساتوشی ناکاموتو و معدودی از توسعه‌دهندگان از آن مطلع بودند. 🔹ساتوشی ناکاموتو نام مستعاری است که نخستین شخص (یا اشخاصی) که اولین نرم‌افزار بیت‌کوین را توسعه دادند از آن استفاده کردند. 🔹بر اساس محاسبات تقریبی، تا پایان مارس ۲۰۰۹ حداکثر حدود ۳۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار بیت‌کوین استخراج شده بود. 🔹کامپیوتر نشان داده شده در ویدیو هم یک آی‌بی‌ام متعلق به دهه ۱۹۸۰ با مانیتور تک‌رنگ است که فاقد حافظه و قدرت کافی برای استخراج بیت‌کوین در آن زمان بوده است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ جمعیت یارانه‌بگیران در سال ۱۴۰۴ حدود ۷۵ میلیون نفر است نه ۸۱ میلیون 🔹ابراهیم بهادرانی، مشاور عالی رئیس اتاق بازرگانی تهران، گفته ۸۱ میلیون نفر در ایران یارانه می‌گیرند. 🔹این آمار، قدیمی و مربوط به سال ۱۴۰۲ است. 🔹دولت می‌گوید از زمان روی کار آمدن کابینه چهاردهم در سال ۱۴۰۳ حدود ۷ میلیون نفر از لیست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند. 🔹به گفته احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در حال حاضر ۷۵ میلیون نفر یارانه دریافت می‌کنند. 🔹بر اساس قانون، دولت باید یارانه سه دهک بالای درآمدی را حذف کند، اما به دلیل مشکلات در شناسایی دقیق دهک‌ها، این کار کامل انجام نشده است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🔹 سقوط جایگاه اقتصادی ایران در منطقه در دو دهه اخیر 🔹محسن زنگنه، نماینده مجلس و رئیس کمیته نظارت بر اجرای برنامه هفتم توسعه، گفته: ایران در سال ۲۰۱۰ از نظر تولید ناخالص داخلی در رتبه اول منطقه بوده اما اکنون به رتبه پنجم سقوط کرده است. 🔹این آمار دقیق نیست، ولی اختلاف چندانی هم با واقعیت ندارد. 🔹طبق محاسبات صندوق بین‌المللی پول،‌ ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی بعد از ترکیه دومین اقتصاد بزرگ منطقه بود. بانک جهانی اما ایران را بعد از ترکیه و عربستان سعودی در جایگاه سوم رده‌بندی کرده بود. 🔹طی دو دهه اخیر ایران جایگاه خود را از دست داده و کشورهای اسرائیل، امارات متحده عربی و پاکستان از ایران پیشی گرفته‌اند. 🔹در سال ۲۰۲۵ ایران طبق محاسبات صندوق بین‌المللی پول در رتبه ششم و طبق محاسبات بانک جهانی در رتبه پنجم قرار دارد. 🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به اظهارات این نماینده مجلس نشان «نیمه‌درست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🔹 روزنامه پیام سپیدار، گزارشی درباره پیدا شدن ۷۴ جسد در سد کرج منتشر نکرده است 🔹حساب «ایران بریفینگ» در شبکه اجتماعی x ادعا کرده روزنامه «پیام سپیدار» در شماره ۱۸ آبان در یکی از گزارش‌های خود درباره بحران آب دریاچه سد کرج، به پیدا شدن ۷۴ جسد در این دریاچه اشاره کرده است. 🔹سند و مدرکی وجود ندارد که نشان دهد روزنامه پیام سپیدار، خبری درباره پیدا شدن ۷۴ جسد منتشر کرده باشد. 🔹هرچند این روزنامه انتشار چنین خبری را تکذیب کرده، فکت‌نامه لزوما این نوع تکذیبیه‌های رسمی را به عنوان دلیل محکم برای بی‌اساس بودن خبر در نظر نمی‌گیرد. با این حال، دلایل مشخصی وجود دارد که اعتبار این ادعا را زیر سوال می‌برد. 🔹تاکنون نه ایران بریفینگ و نه هیچ‌کدام از رسانه‌های دیگری که این ادعا را مطرح کرده‌اند، عکس یا مدرکی که نشان دهد چنین مطلبی در روزنامه پیام سپیدار انتشار یافته، منتشر نکرده‌اند. 🔹غیرممکن نیست که خبر، منتشر و بعد حذف شده باشد، اما بسیار عجیب است که هیچ تصویر و سندی از انتشار چنین خبر مهمی وجود نداشته باشد. 🔹به جز آرشیو سایت روزنامه پیام سپیدار، بررسی نسخه ۱۸ آبان آن در سایت‌های دیگر بایگانی مطبوعات نیز نشان می‌دهد در گزارش این روزنامه، مطلبی درباره پیدا شدن ۷۴ جسد، نوشته نشده است. 🔹ایران بریفینگ در سال‌های گذشته هم خبرهای مشابهی از پیدا شدن اجساد در دریاچه سد کرج و دیگر دریاچه‌ها منتشر کرده که تکذیب شده‌اند. مشهورترین نمونه آن، خبری است که ادعا شده بهمن پرورش، غواص مشهور کرمانشاهی، اجساد معترضان را در سال ۱۳۹۸ از دریاچه سد کرج بیرون آورده است. بهمن پرورش این خبر را در گفتگو با رسانه‌ها تکذیب کرد. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که «روزنامه پیام سپیدار در گزارش خود به پیدا شدن جسد ۷۴ نفر در دریاچه سد کرج اشاره کرده» نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت بیست و یکم - «نفت ایران و چین» 🔹با پول تخفیف نفت ایران به چین، چه کارهایی می‌توان کرد؟ 🔹در بیست و یکمین قسمت پادکست هزارداستان بودجه، سراغ ماجرای عجیب فروش نفت ایران به چین رفته‌ایم و سعی کردیم تا حدی به این سوال، پاسخ بدهیم. 🔹این پادکست، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا، یک هفته قبل در رادیو فردا و حساب کاربری هزارداستان بودجه منتشر شد و حالا در اکانت‌های فکت‌نامه نیز در دسترس است. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در سایت رادیو فردا بشنوید 🌐 @Factnameh