FactNameh | فکت‌نامه

❌ حجامت کودکان، آبله‌مرغان را درمان نمی‌کند 🔹یک مروج شبه‌علم «طب سنتی» مدعی شده که حجامت برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به آبله‌مرغان باعث بهبودی سریع می‌شود. 🔹خسرو زارعی در ویدیویی گفته «ترکیب سدر، سرکه و روغن زیتون برای تسکین درد و خارش ضایعات پوستی آبله مرغان» مناسب است. 🔹این ادعا خطرناک است زیرا ممکن است باعث عفونت شود. 🔹آبله‌مرغان یک بیماری ویروسی ناشی از ویروس واریسلا-زوستر است که درمان خاصی ندارد و باید دوره بیماری طی شود. روش‌های موجود فقط برای کنترل علائم و کاهش درد هستند. 🔹هیچ شواهد معتبر یا تاییدشده‌ای مبنی بر تاثیر حجامت در درمان آبله‌مرغان یا تسکین درد با ترکیبی اسیدی سرکه وجود ندارد. 🔹حجامت برای بیماری‌های جدی‌تر یا افرادی با شرایط خاص پزشکی مانند بیماری‌های عصبی، دیابت و زنان باردار توصیه نمی‌شود و می‌تواند علائم بیماری را تشدید کند. 🔹به دلیل حساسیت بیشتر پوست کودکان، حجامت برای آن‌ها توصیه نمی‌شود و می‌تواند خطراتی مانند عفونت یا آسیب به بافت‌های نرم و سیستم عصبی آن‌ها ایجاد کند. 🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعا نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ اختاپوس‌های ماده از سر بی‌حوصلگی نرها را نمی‌خورند 🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که «اختاپوس‌های ماده وقتی حوصله نداشته باشند، نرهایی که اذیتشان می‌کنند را خفه کرده و می‌خورند». این ادعا گمراه‌کننده است. 🔹اساسا انتساب احساسات انسانی مانند «بی‌حوصلگی» به حیوانات، از جمله اختاپوس، نادرست است. 🔹منبع ذکر شده برای این ادعا (مقاله‌ای در وبلاگ ساینتیفیک امریکن) نیز چنین انگیزه‌ای را مطرح نکرده است. 🔹مقاله توضیح می‌دهد جفت‌گیری برای اختاپوس‌های نر می‌تواند خطرناک باشد، به خصوص در حضور ماده‌هایی با بازوهای بلند. 🔹پژوهش‌ها نشان می‌دهد در میان اختاپوس‌ها «همنوع‌خواری جنسی» و کشتن همنوع در رقابت بر سر غذا دیده می‌شود. 🔹خوردن جفت به ماده‌های اختاپوس کمک می‌کند تا انرژی کافی برای تولید تخم و سپس نگهداری آنها را جمع‌آوری کنند. 🔹در برخی گونه‌ها مانند اختاپوس‌های خط‌دار آبی، نرها برای زنده ماندن در زمان جفت‌گیری، ماده‌ها را به‌طور موقت مسموم و فلج می‌کنند تا خورده نشوند. 🔹این رفتار به دلیل داشتن بازوی جفت‌گیری نسبتاً کوتاه در این گونه تکامل یافته است. 🔹رفتارهای ثبت‌شده در این حیوانات معمولاً در چارچوب «غریزه بقا» مانند غذا، تولید مثل، دفاع از خود، فرار از تهدید، و رقابت بر سر منابع یا جفت تفسیر می‌شوند نه احساساتی مانند بی‌حوصلگی یا انتقام. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 خط سفید 🔹در قسمت ۲۴۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا به یکی از پرواکنش‌ترین اتفاقات اخیر در ایران، یعنی ماجرای اینترنت طبقاتی و خط سفید پرداخته‌ایم. 🔹در شبکه‌های اجتماعی درباره نقش یک دانشمند ایرانی در رشته‌های راداریِ جهان ادعاهایی مطرح شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم. 🔹سوژه بعدی این قسمت، ادعای اختراع یه جوان ایرانی برای تبدیل زباله به مصالح ساختمانی است. 🔹همچنین درباره ادعای یک روش درمانی صحبت می‌کنیم که در برنامه انارستان شبکه افق پخش شده بود. 🔹مدت‌هاست گفته می‌شود که خوردن همزمان ماهی و ماست، مضر و خطرناک است. این باور نادرست، موضوع دیگر پادکست این هفته است. 🔹در ادامه، ادعای مطرح‌شده درباره آلودگی برخی از برنج‌های هندی واردشده به ایران را مرور کردیم. 🔹در بخش فکت‌چک‌های کوتاه، به سوژه‌هایی مرتبط با بنزین، ویدیوهای حمله اسرائیل به مقرهای سپاه، نقل قولی از ایلان ماسک و سگ‌های منطقه ممنوعه چرنوبیل پرداختیم. 🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید. 📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در اپل پادکست بشنوید 👈 در اسپاتیفای بشنوید 00:01:01 مقدمه 00:04:29 از خط سفید تا لوکیشن‌گیت؛ درباره قابلیت جدید X چه می‌دانیم؟ 00:14:32 ادعای عدم امکان اخذ دکترای رشته‌های راداری، بدون امضای یک ایرانی 00:19:19 ادعای نادرست درباره اختراع جوان ایرانی برای تولید مصالح از زباله 00:24:34 با تکنیک فشار به احشا شکمی نمی‌توان بیماری‌ها را درمان کرد 00:36:15 مصرف همزمان ماست و ماهی خطرناک نیست 00:41:04 ادعای نادرست آلودگی برنج هندی وارداتی به عفونت‌های خطرناک 00:44:36 ویدیوهای ساختگی از حمله اسرائیل به پدافند 00:45:49 ادعای نادرست رایگان شدن بنزین برای بازنشستگان در عربستان 00:47:25 نقل‌قول نادرست از ایلان ماسک درباره درآمد «بچه‌های کامپیوتر» 00:49:07 سگ‌های چرنوبیل به دلیل اشعه رادیواکتیو آبی نشدند 00:51:26 کامنت‌ها 🌐 @Factnameh

❌ پروتکل استمتس بی‌اعتبار و ادعای افزایش عملکرد مغز با قارچ یال شیر و میکرودوزینگ، نادرست است 🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که مصرف همزمان «میکرودوز سیلوسایبین»، «قارچ یال شیر» و «نیاسین» می‌تواند «عملکرد مغز را صد برابر» افزایش دهد. 🔹این ادعا را «سنا مخلصی»، پزشک عمومی، مطرح کرده و این ترکیب را به نوجوانان کنکوری نیز توصیه کرده و همزمان کپسول‌های حاوی «میکرودوز» تولید خودش را تبلیغ می‌کند. 🔹ترکیب «سیلوسایبین و یال شیر و نیاسین» به عنوان «پروتکل استمتس» معرفی می‌شود و شبه‌علم است. 🔹پاول استمتس یک علاقه‌مند به قارچ‌شناسی و بدون تخصص آکادمیک است که شرکت فروش قارچ روانگردان دارد و متقاضی ثبت پتنت همین ترکیب بوده است. 🔹دو گزارش در سال‌های اخیر که استمتس هم‌نویسنده آنهاست، مطالعات مشاهده‌ای خوداظهاری با تعارض منافع جدی بوده‌اند و هیچ شواهد معتبری درباره اثرگذاری ترکیب پیشنهادی ارائه نمی‌کنند. 🔹شواهد درباره «میکرودوزینگ سیلوسایبین» نشان می‌دهد بهبودهای گزارش‌شده، اغلب اثر دارونما است و کارآزمایی‌های کنترل‌شده، اثربخشی مشخص و پایداری را برای خلق، تمرکز، IQ یا شناخت تأیید نمی‌کنند. 🔹میکرودوزینگ می‌تواند عوارضی مثل اضطراب، بی‌خوابی، افزایش فشارخون و خطر تشدید مانیا یا روان‌پریشی در افراد مستعد داشته باشد. 🔹قارچ «یال شیر» تنها در یک مطالعه کوچک روی سالمندان با اختلال شناختی خفیف اثر موقت نشان داده و در جوانان سالم هیچ اثر معنادار یا تکرارپذیری در شناخت یا تمرکز مشاهده نشده است. 🔹ادعاهای تقویت حافظه، تمرکز یا «افزایش شدید کارکرد مغز» با یال شیر از سوی هیچ نهاد علمی معتبر تایید نشده است. 🔹«بنیاد نیکوکاری دکتر سنا» در هیچ پایگاه رسمی پیدا نمی‌شود. او اذعان کرده با عنوان «کار پژوهشی» می‌تواند از یک شرکت داخلی سیلوسایبین خریداری کند. 🔹با این توضیحات فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ هوش مصنوعی و ویدئوی ساختگی ورود غیرمنتظره یک الاغ به پارلمان پاکستان 🔹برخی رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی، ویدیویی را با عنوان ورود یک الاغ به پارلمان پاکستان منتشر کرده‌اند. 🔹این ویدئو ساختگی است و برای خنده و با ابزارهای هوش مصنوعی ساخته شده است. 🔹کسی که این ویدئو را اولین‌بار در تیک‌تاک منتشر کرده، توضیح داده که ویدیو با هوش مصنوعی ساخته شده است. 🔹این کاربر تصاویر مشابهی از همین صحنه اما از زوایای دیگر و ویدئوهای دیگری با حضور حیوانات دیگر مانند اسب، خرس، شیر و شترمرغ نیز در فضای پارلمان ساخته است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🔹 هزینه استانداردسازی مازوت در ایران چقدر است؟‌ 🔹اسماعیل کهرم، کارشناس محیط‌زیست، می‌گوید: «هزینه ساخت هر موشک ۲ میلیون دلار است و با پول ۱۰ موشک می‌توان مازوت‌ها را استاندارد کرد.» 🔹تردیدی در بالا بودن هزینه‌های نظامی ایران و ناچیز بودن منابع حفاظت از محیط زیست نیست، اما این مقایسه درست نیست. 🔹برآورد مستقلی از هزینه‌‌های تمام‌شده ساخت موشک در ایران وجود ندارد، اما مقام‌های نظامی و رسانه‌های وابسته به سپاه می‌گویند، هزینه ساخت موشک در ایران بین ۸۰ هزار تا ۲۰۰ هزار دلار است. 🔹از سوی دیگر عدد قطعی برای برآورد هزینه استانداردسازی سوخت در ایران وجود ندارد. هر چند این مشاور پیشین سازمان محیط زیست می‌گوید هزینه استانداردسازی مازوت حدود ۲۰ میلیون دلار است، اما به گفته مقام‌های وزارت نفت هزینه سولفورزدایی برای هر پالایشگاه، ۲ تا ۳ میلیارد دلار است. 🔹پژوهشگاه نیرو در سال ۹۵ مجموع هزینه سولفورزدایی در نیروگاه شازند اراک را با استاندارد ایران ۶۱ میلیون دلار و با استاندارد اروپا تا ۱۲۱ میلیون دلار برآورد کرده است. 🔹موسسات معتبر بین‌المللی نیز هزینه‌ ارتقای پالایشگاه‌ها و سولفورزدایی را، در واحدهای پالایشگاهی بزرگ با ظرفیت ۵۰۰ هزار بشکه، تا ۵ میلیارد دلار تخمین می‌زنند. 🔹با این حساب به نظر می‌رسد هزینه استانداردسازی مازوت، بیشتر از هزینه ساخت ۱۰ موشک است. به همین دلیل فکت‌نامه به این گفته آقای کهرم نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

📝 ابعاد بحران آب در ایران چقدر است؟ گزارش دوم: ایران در فهرست بزرگ‌ترین برداشت‌کنندگان آب در جهان 🔹ایران در سال ۲۰۲۲ با سرانه برداشت آب حدود ۱۰۴۲ مترمکعب در سال، در میان ۱۵ کشور با بالاترین سرانه برداشت آب جهان قرار گرفت و رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داد. 🔹این رقم بیش از دو برابر متوسط جهانی (۴۹۷ مترمکعب) و حدود ۱/۸ برابر میانگین منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است. 🔹در میان کشورهای همسایه، تنها ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان سرانه‌ای بالاتر از ایران دارند. 🔹این آمار نشان می‌دهد که فشار بر منابع آبی ایران به مراتب بالاتر از متوسط جهانی و منطقه‌ای است و وضعیت مدیریت مصرف و بازچرخانی آب در کشور اهمیت حیاتی دارد. 🔹این، دومین قسمت از گزارش‌های داده‌محور فکت‌نامه درباره بحران آب در ایران است. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 👈 لینک گزارش اول در فکت‌نامه 🌐 @Factnameh

📝 ابعاد بحران آب در ایران چقدر است؟ گزارش دوم: ایران در فهرست بزرگ‌ترین برداشت‌کنندگان آب در جهان 🔹ایران در سال ۲۰۲۲ با سرانه برداشت آب حدود ۱۰۴۲ مترمکعب در سال، در میان ۱۵ کشور با بالاترین سرانه برداشت آب جهان قرار گرفت و رتبه سیزدهم را به خود اختصاص داد. 🔹این رقم بیش از دو برابر متوسط جهانی (۴۹۷ مترمکعب) و حدود ۱/۸ برابر میانگین منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا است. 🔹در میان کشورهای همسایه، تنها ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان سرانه‌ای بالاتر از ایران دارند. 🔹این آمار نشان می‌دهد که فشار بر منابع آبی ایران به مراتب بالاتر از متوسط جهانی و منطقه‌ای است و وضعیت مدیریت مصرف و بازچرخانی آب در کشور اهمیت حیاتی دارد. 🔹این، دومین قسمت از گزارش‌های داده‌محور فکت‌نامه درباره بحران آب در ایران است. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 👈 لینک گزارش اول در فکت‌نامه 🌐 @Factnameh

❌ ادعای شاخ‌دار بابک زنجانی درباره انتقال ۸۷ میلیارد دلار به ایران در سال‌های ۸۸ تا ۹۱ 🔹بابک زنجانی گفته «در سال ۸۸ به دلیل تحریم، قیمت دلار از ۳۰۰ تومان به هزار تومان افزایش پیدا کرده بود که ما به میدان آمدیم. از سال ۸۸ تا ۹۱ تنها طی سه سال ۸۷ میلیارد یورو از طریق کوه و زمین و هوا وارد کشور کردم و آمریکا سال ۹۱ ما را تحریم کرد.» 🔹درباره نقش بابک زنجانی در پولشویی و انتقال «میلیاردها دلار» درآمدهای ارزی ایران، تردیدی وجود ندارد، اما تمام اطلاعات مطرح‌شده در این ادعای او به‌وضوح نادرست و خلاف واقعیت است. 🔹نخست؛ ایران در سال ۸۸ تحریم نبود که قیمت دلار به‌خاطر آن بالا برود. از سال ۱۳۸۴ تا سال ۱۳۹۰ قیمت دلار در بازار آزاد در محدوده ۹۰۰ تا هزار تومان بود و در سال ۸۸ تغییر خاصی در قیمت ارز اتفاق نیفتاد. 🔹دوم؛ زنجانی «از سال ۸۸ تا سال ۹۱ بیش از ۸۷ میلیارد یورو از کوه و زمین و هوا وارد کشور» کرده، در حالی که تا روز ۲۷ اسفند ۱۳۹۰ ارتباط ایران با سوئیفت همچنان برقرار بود و نیازی به انتقال پول از کوه و زمین و هوا نبود. 🔹سوم؛ انتقال درآمدهای ارزی به داخل ایران عملا از اواخر سال ۹۰ به دلیل تحریم بانک مرکزی مختل شد و بابک زنجانی و شرکت‌های وابسته او برای دور زدن تحریم‌ها وارد میدان شدند. 🔹چهارم؛ رقم پولشویی بابک زنجانی و شرکت‌های او مشخص نیست، اما آنچه مسلم است، زنجانی همچنان بخش زیادی از منابع ارزی کشور در سال ۱۳۹۱ را با شرکت ملی نفت تسویه نکرده است. 🔹پنجم؛ بابک زنجانی حتی تاریخ تحریم خودش را هم درست نمی‌گوید. او می‌گوید: «سال ۱۳۹۱ سورینت و شرکت‌های ما تحریم شد». این در حالی است که آمریکا، زنجانی و شرکت او را اواخر فروردین ۱۳۹۲ تحریم کرد. 🔹با این توضیحات، فکت‌نامه به این ادعای بابک زنجانی نشان «شاخ‌دار» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 خط سفید 🔹در قسمت ۲۴۶ پادکست هفتگی فکت‌نامه، ابتدا به یکی از پرواکنش‌ترین اتفاقات اخیر در ایران، یعنی ماجرای اینترنت طبقاتی و خط سفید پرداخته‌ایم. 🔹در شبکه‌های اجتماعی درباره نقش یک دانشمند ایرانی در رشته‌های راداریِ جهان ادعاهایی مطرح شده بود که درباره آن توضیح داده‌ایم. 🔹سوژه بعدی این قسمت، ادعای اختراع یه جوان ایرانی برای تبدیل زباله به مصالح ساختمانی است. 🔹همچنین درباره ادعای یک روش درمانی صحبت می‌کنیم که در برنامه انارستان شبکه افق پخش شده بود. 🔹مدت‌هاست گفته می‌شود که خوردن همزمان ماهی و ماست، مضر و خطرناک است. این باور نادرست، موضوع دیگر پادکست این هفته است. 🔹در ادامه، ادعای مطرح‌شده درباره آلودگی برخی از برنج‌های هندی واردشده به ایران را مرور کردیم. 🔹در بخش فکت‌چک‌های کوتاه، به سوژه‌هایی مرتبط با بنزین، ویدیوهای حمله اسرائیل به مقرهای سپاه، نقل قولی از ایلان ماسک و سگ‌های منطقه ممنوعه چرنوبیل پرداختیم. 🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید. 📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در اپل پادکست بشنوید 👈 در اسپاتیفای بشنوید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای گمراه‌کننده درباره نقش «خودروها و موتورسیکلت‌ها» در آلودگی هوای تهران 🔹روز ۹ آذر، سازمان محیط زیست ایران گزارشی درباره کیفیت هوای تهران منتشر کرد. روز بعد سخنگوی دولت مدعی شد: «۶۰ درصد آلودگی کلانشهرها ناشی از خودرو و موتورسیکلت است». 🔹عدد «۶۰ درصد» مربوط به انتشار اولیه منابع ذرات معلق (PM2.5) از منشاء وسایل نقلیه است و با «سهم» آنها در آلودگی هوای واقعی برابر نیست. 🔹ذرات PM2.5 آلاینده غالب تهران است و روز سوم آذر به ۱۰۷ میکروگرم بر متر مکعب رسید؛ حدود ۱۰ برابر حد رهنمود سازمان بهداشت جهانی. 🔹منابع متحرک مهم شامل ناوگان فرسوده دیزلی (کامیون و اتوبوس) و پسماندسوزی هستند و خودروهای سبک و موتورسیکلت‌ها نقش کمتری دارند. 🔹منابع ثابت و صنعتی سهم قابل توجهی دارند: نیروگاه‌ها و صنایع با سوخت پرگوگرد، کانون‌های صنعتی خارج شهر و تشکیل ذرات ثانویه (SO۲، NOx). 🔹سهم انتشار NOx: نیروگاه‌ها و انرژی ۲۶ درصد، خانگی و تجاری ۲۵ درصد، خودروهای سواری ۱۹ درصد. مجموع منابع ثابت و انرژی ۵۱ درصد است؛ یعنی بیشتر از سهم خودروها. 🔹آلودگی فرامرزی و انتقال منطقه‌ای نیز در غلظت بالای PM2.5 نقش دارد؛ مدل HYSPLIT و تصاویر ماهواره‌ای نقش نیروگاه ری و دماوند را تایید می‌کنند. 🔹ادعای «۶۰ درصد آلودگی از خودروها»، گمراه‌کننده است و نمی‌تواند به کلانشهرهای ایران تعمیم داده شود. 🔹راهکارهای موثر در گزارش سازمان محیط‌زیست عبارتند از: نوسازی ناوگان، کنترل آلایندگی صنایع، بهبود کیفیت سوخت خودروها و نیروگاه‌ها، مدیریت منابع آلاینده اطراف شهر؛ یک راهبرد چندجانبه برای مقابله با بحران پیچیده آلودگی هوا. 🔹با این توضیحات فکت‌نامه به ادعای فاطمه مهاجرانی نشان «گمراه‌کننده» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست زاکانی درباره فرصت ۲۰۰ میلیارد دلاری نقدینگی 🔹علیرضا زاکانی می‌گوید: «نقدینگی موجود در جامعه ما ۲۰۰ میلیارد دلار است. ما باید فکر کنیم چه مشارکت‌هایی با مردم می‌توانیم بکنیم که سود کنند.» 🔹طبق آخرین آمار‌های بانک مرکزی، حجم کل نقدینگی در مرداد ۱۴۰۴ حدود ۱۲ هزار همت (هزار میلیارد تومان) است. 🔹اول، این عدد درست و دقیق نیست. اگر این عدد را به متوسط نرخ مرکز مبادله ارز و طلا در پنج ماه نخست سال تبدیل کنیم، معادل ۱۷۴ میلیارد دلار و اگر به قیمت دلار آزاد تبدیل کنیم، از این کمتر می‌شود. 🔹دوم، این رقم کل نقدینگی است که حدود ۸۰ درصد آن محصول وام‌ها و تسهیلاتی است که شبکه بانکی به بخش‌های مختلف داده و به نوعی سرمایه‌گذاری شده است. 🔹سال‌ها است در رسانه‌ها و ادبیات مقام‌های جمهوری اسلامی این تصور اشتباه القا می‌شود که نقدینگی یک حجم بزرگ پول است که در بانک راکد مانده و حکومت باید آنها را به سمت سرمایه‌گذاری در تولید هدایت کند. 🔹این تصور ساده‌انگارانه، یکی از مهم‌ترین دلایل رشد بی‌حساب نقدینگی و پایه پولی و یکی از عوامل عامل اصلی تورم و هرج و مرج در نظام بانکی و اقتصاد ایران است. 🔹بنابراین فکت‌نامه به ادعای زاکانی درباره نقدینگی نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

🎙 هزارداستان بودجه؛ قسمت بیست و سوم - «حافظ با مقدمه خامنه‌ای!» 🔹موضوع قسمت بیست و سوم پادکست هزارداستان بودجه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی است. 🔹در این قسمت درباره بودجه رایزنی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی در اروپا و اینکه این بودجه صرف چه کارهایی می‌شود، صحبت می‌کنیم. 🔹هزارداستان بودجه، کار مشترک فکت‌نامه و رادیو فردا را در سایت رادیو فردا و پادگیرها دنبال کنید. 👈 در کست‌باکس بشنوید 👈 در سایت رادیو فردا بشنوید 🌐 @Factnameh

📝 ابعاد بحران آب در ایران چقدر است؟ گزارش اول: داده‌های بارش 🔹آمارها نشان می‌دهد بارش‌ها در ایران به شدت کاهش یافته؛ از ابتدای سال آبی تا اول آذر فقط ۵.۶ میلی‌متر بارندگی ثبت شده است. 🔹این میزان بارش در مقایسه با سال آبی گذشته ۷۸ درصد کاهش نشان می‌دهد. 🔹میانگین بلندمدت بارش در این بازه ۲۹.۶ میلی‌متر بوده، یعنی وضعیت امسال بسیار بدتر از حد معمول است. 🔹در ۹ استان ایران طی ۶۲ روز نخست سال آبی جاری هیچ بارشی ثبت نشده است. 🔹استان‌های فارس، کرمان، خوزستان، سیستان‌و‌بلوچستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، قم و خراسان جنوبی از جمله استان‌های با صفر میلی‌متر بارش هستند. 🔹در قسمت اول گزارش‌های داده‌محور فکت‌نامه درباره بحران آب، به سراغ «میزان بارش» رفته‌ایم؛ یکی از عوامل تشدید «بحران آب در ایران». 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ویدیوهای ساختگی منتسب به فوران آتشفشان هایلی در اتیوپی 🔹ویدیوهایی به طور گسترده در برخی رسانه‌ها مانند تسنیم، فارس، مهر، ایلنا و رکنا و شبکه‌های اجتماعی منتشر شده‌اند و ادعا می‌کنند فوران آتشفشان هایلی گوبی در اتیوپی را از داخل یک هواپیمای مسافربری نشان می‌دهد. 🔹این ادعا نادرست و این ویدیوها ساختگی است. 🔹این ویدیو که نقص‌های بصری زیادی دارد، اولین‌بار در حساب کاربری «Best of AI» در شبکه X منتشر شد و صاحب آن تایید کرده که ویدیو با هوش مصنوعی ساخته شده است. 🔹ویدیوی دیگری نیز در اینستاگرام به فوران این آتشفشان نسبت داده شده که در آن انفجارهای پی‌درپی و ستون دود سیاه دیده می‌شود. این ویدیو هم ساختگی است و واقعیت ندارد. 🔹آتشفشان هایلی گوبی در منطقه عفر (Afar) در شمال شرق اتیوپی واقع شده که یک منطقه بیابانی و کم‌جمعیت است. 🔹رسانه‌هایی مانند آسوشیتدپرس، الجزیره و رویترز تصاویر واقعی از فوران را منتشر کرده‌اند که اغلب از فاصله دور هستند و با فیلم‌های جعلی، کاملا متفاوتند. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ویدیوهای ساختگی نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ویدیوهای ساختگی از حمله اسرائیل به پدافند 🔹یک ویدیوی کلاژ چهارقطعه‌ای در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که مدعی است «تصاویر واقعی حملات به اتاق‌های فرمان پدافند ایران» را نشان می‌دهد. 🔹ادعای اینکه «سپاه یا رسانه‌های وابسته به خامنه‌ای» این ویدیو را منتشر کرده‌اند نادرست است. هیچ مرجع رسمی آن را منتشر نکرده است. 🔹سه ویدیو از این چهار ویدیو، ساختگی‌اند و نشانه‌های متعدد دستکاری دیجیتال و هوش مصنوعی دارند. 🔹ویدیو اول: نقشه روی دیوار آشکارا غلط و غیرواقعی است (خلیج فارس و مدیترانه تحریف‌شده، نبود دریای اژه/مرمره). مانیتورها پس از انفجار بدون آسیب روشن می‌مانند و سقوط یکی از آنها رفتار فیزیکی غیرعادی دارد. 🔹ویدیو دوم: بج بازو و سردوشی‌ها ساختگی‌اند و در هیچ رسته سپاه وجود ندارد. ثانیه‌شمار ساعت روی تصویر اعداد نامنظم و غیرپیوسته نشان می‌دهد. 🔹ویدیو چهارم: نشانه‌های واضح تولید با هوش مصنوعی دارد: سردوشی‌های غلط، نبود مانیتور جلوی اپراتورها، صندلی‌ها/ماوس/هدست با فرم‌های عجیب. 🔹ویدیو سوم تنها ویدیوی واقعی است. چند روز پیش‌تر، در برنامه «بدون تعارف» (۸ آذر ۱۴۰۴) منتشر شده بود و بریده‌اش از خبرگزاری دانشجو بازنشر شده است. 🔹این بخش واقعی مربوط به حمله ۲۳ خرداد به پایگاه پدافند تبریز است؛ ساعت حمله ۵:۱۰ صبح ذکر شده و تصاویر داخل و بیرون مجموعه را نشان می‌دهد. 🔹محل ضبط مصاحبه برنامه در مقر پدافند پایگاه یکم شکاری مهرآباد تهران است. 🔹دو تصویر از همان برنامه خبرساز شد: ۱) پهپاد شاهد ۱۰۷ که پدافند خودی ساقط کرده بود، ۲) اپراتوری که هنگام انجام وظیفه گوشی هوشمند بزرگ در دست دارد. 🔹ترکیب سه ویدیو جعلی با یک ویدیو واقعی، احتمالاً یک عملیات فریب سایبری برای بی‌اعتبار کردن ویدیوی واقعی حمله به پدافند است. 🔹بنابراین فکت‌نامه با تاکید بر درست بودن تنها یک بخش از این ویدیو، به ادعای مربوط به این ویدیوها نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست آلودگی برنج هندی وارداتی به عفونت‌های خطرناک 🔹در شبکه‌های اجتماعی ادعا شده که ۵.۴ درصد برنج‌های هندی وارداتی به ایران، آلوده به عفونت‌های خطرناک است. 🔹منبع این ادعا گزارشی درباره مدیریت جوندگان موذی در مرکز پژوهش‌های مجلس است که در آن به یک مطالعه در هند استناد شده است. 🔹مبنای این استناد، محل ایراد است؛ زیرا در همان مطالعه هم به مطالعه دیگری در سال ۱۹۷۰ ارجاع شده که ربطی به آلودگی برنج ندارد. 🔹۵۵ سال قبل در هندوستان موش‌ها ۴.۶ تا ۵.۴ درصد برنج تولیدی را از بین می‌بردند. 🔹احتمال آلودگی برنج، بسته به شرایط نگهداری، هم برای برنج ایرانی و هم برای برنج وارداتی وجود دارد. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که ۵.۴ درصد برنج هندی وارداتی به ایران، آلوده به عفونت‌های خطرناک است نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ سگ‌های چرنوبیل به دلیل اشعه رادیواکتیو آبی نشدند 🔹ویدیوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که سگ‌های منطقه ممنوعه چرنوبیل را به رنگ آبی نشان می‌دهد و تلویحاً رنگ آنها را به تشعشعات هسته‌ای نسبت می‌دهند. 🔹این ادعا نادرست است. 🔹تصاویر و ویدیوهای سگ‌های آبی، واقعی هستند و تیم «سگ‌های چرنوبیل» که از حیوانات ولگرد منطقه مراقبت می‌کنند، آن را گرفته است؛ اما کارشناسان از جمله دکتر جنیفر بتز، مدیر پزشکی «سگ‌های چرنوبیل»، هرگونه ارتباط بین رنگ آبی و رادیواکتیویته را رد کرده‌اند. 🔹این رنگ آبی تنها روی موی سگ‌ها بوده و در عرض یک هفته محو شد. به گفته اعضای این تیم، به احتمال زیاد سگ‌ها در ماده‌ای شیمیایی غلتیده‌اند که احتمالاً مایع خوشبوکننده آبی‌رنگ موجود در یک توالت قابل حمل قدیمی بوده است. 🔹از این رو در حالی که تصاویر سگ‌های آبی واقعی هستند، ادعای اینکه رادیواکتیویته باعث آبی شدن سگ‌ها شده، «نادرست» است. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ با تکنیک فشار به احشا شکمی نمی‌توان بیماری‌های جسمی و روحی را درمان کرد 🔹در برنامه انارستان شبکه افق، پزشکی به نام محمد رستگارپناه ادعا می‌کند تکنیکی اختراع کرده که در آن با ایجاد شوک عصبی اکثر بیماری‌های جسمی و روانی را درمان می‌کند. 🔹او می‌گوید شیوه او در ایجاد شوک عصبی از طریق فشار دادن بالای ناف در آمریکا مورد استقبال قرار گرفته و بر بسیاری از بیماری‌ها اثربخشی داشته است. 🔹شبیه‌ترین مورد به کاری که رستگارپناه انجام می‌دهد، درمان دستی احشایی (Visceral Manipulation) است. این روش جزو درمان‌های جایگزین است و در پزشکی، اثربخش و به‌عنوان درمان شناخته نمی‌شود. 🔹حتی کار رستگارپناه در فرو کردن انگشتانش در شکم مجری برنامه هم دقیق نیست و خطرناک است. 🔹محمد رستگارپناه مدرک دکترای پزشکی و تخصص فیزیولوژی از دانشگاه شهید بهشتی دارد و در وب‌سایت شخصی خود نوشته که در بیمارستان ملکه ویکتوریا (احتمالا منظور بیمارستان رویال ویکتوریا بوده) وابسته به دانشگاه مک‌گیل در مونترال، دوره فوق تخصص فیزیولوژی خون را گذرانده، اولین کالج طب سنتی در کانادا را تاسیس کرده و در دانشگاه علوم پزشکی ایران و چند دانشگاه دیگر در ایران تدریس کرده است. 🔹ما برای هیچ‌کدام از این ادعاها مدرک و سندی پیدا نکردیم. 🔹با خود آقای رستگارپناه هم تماس گرفتیم که پاسخ‌هایی از این دست داد: «این اطلاعات را نمی‌توانید [در اینترنت] بازیابی کنید. خصوصا اطلاعاتی که درخواست نموده‌اید بسیار قدیمی هستند و در سایتی قرار داده نشده‌اند / در بیمارستان رویال ویکتوریا در مونترال یک دوره پست دکترا در گردش خون گذرانده‌ام که استادم دکتر شلدان مگدر بودند.» 🔹دکتر شلدان مگدر،‌ استاد دانشگاه مک‌گیل است، او ۲۷ سال پیش یک مقاله درباره مسیرهای عصبی - سمپاتیک به همراه فردی با نام M.Rastegaparnah منتشر کرده است. 🔹حتی اگر عنوان فامیل رستگارپناه به اشتباه «رستگاپرناه» نوشته شده باشد و این همان فرد باشد، در مقاله هیچ اشاره‌ای به وابستگی او به دانشگاه مک‌گیل یا هر دانشگاه دیگری نشده است و مقاله‌ای که ۲۷ سال پیش نوشته شده نمی‌تواند نشانه‌ای برای تحصیل او در پست دکترای این دانشگاه باشد. 🔹او درباره کالج طب سنتی در کانادا هم گفت: «یک کالج خصوصی است که در انتاریو ثبت شده و متاسفانه بعد از کرونا به مشکلات زیادی خورد که الان دوباره مشغول بازسازی دروس هستم». 🔹جستجوهای ما نشان می‌دهد چنین کالجی در کانادا ثبت نشده و آدرس آن مربوط به مطب یک پزشک ایرانی در کاناداست. 🔹رستگارپناه در یک ویدیوی یوتیوبی که برای ما فرستاده، می‌گوید دوره‌های کوتاه‌مدتی را در طب سوزنی و عنبیه‌شناسی در کالجی خصوصی در کانادا گذرانده است. 🔹کالجی که او در برنامه‌هایش شرکت کرده، متعلق به یک ایرانی است و اعتبار پزشکی و دانشگاهی ندارد. «عنبیه‌شناسی» نیز رشته‌ای است که پژوهش‌های علمی، آن را نادرست و خطرناک ارزیابی کرده‌اند و قوانین کانادا برای بکارگیری طب سوزنی بسیار سخت‌گیرانه است. 🔹رستگارپناه با این مدارک نمی‌تواند طبابت کند. 🔹او یک مدرک دیگر از سازمانی به نام BIOM ارائه کرده که آن هم نهادی پزشکی و دانشگاهی نیست و اعتبار علمی ندارد. 🔹بنابراین فکت‌نامه به کلیه ادعاهای مطرح‌شده محمد رستگارپناه درباره خودش و درمان همه بیماری‌ها با شوک عصبی، نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست رایگان شدن بنزین برای بازنشستگان در عربستان 🔹در شبکه‌های اجتماعی فارسی ادعا شده که با دستور بن سلمان، بنزین برای بازنشستگان در برخی شهرهای عربستان رایگان شده است. 🔹در عکس‌نوشته‌ای که برای این خبر منتشر شده، از لوگو و طراحی وب‌سایت «اقتصاد آنلاین» استفاده شده تا به نظر بیاید منبع خبر همین وبسایت است. 🔹این ادعا نادرست است و «اقتصاد آنلاین» هم چنین خبری منتشر نکرده است. 🔹بررسی خبرها نشان می‌دهد که چنین مساله‌ای در عربستان اعلام نشده و اتفاقا گزارش‌ها حاکی از آن است که دولت سعودی با هدف کاهش کسری بودجه و تنوع درآمد غیرنفتی، در حال کاهش یارانه‌های انرژی است. 🔹سیاست کاهش یارانه سوخت، شامل افزایش قیمت انرژی هم می‌شود. 🔹شرکت آرامکوی عربستان قیمت گازوئیل (دیزل) را در ژانویه ۲۰۲۵ با ۴۴.۳ درصد افزایش به ۱.۶۶ ریال سعودی (۰.۴۴ دلار) به ازای هر لیتر رساند؛ اما قیمت بنزین بدون تغییر باقی ماند. 🔹از سوی دیگر این کشور برنامه حمایت اجتماعی «ضمان» را طراحی کرد که یک سیستم حمایت اجتماعی مرتبط با اصلاحات قیمت انرژی است. 🔹این برنامه یک کمک نقدی مشروط است که برای اقشار کم‌درآمد طراحی شده (نه به طور خاص بازنشستگان) و شامل طرح‌هایی مانند رایگان کردن بنزین برای قشر خاصی نیست. 🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا نشان «نادرست» می‌دهد. 👈 در فکت‌نامه بخوانید 🌐 @Factnameh